Etholiadau llywodraeth leol yng Nghymru

Rhaid i unrhyw un sydd am sefyll fel ymgeisydd fod yn 18 oed o leiaf ac yn ddinesydd Prydeinig, yn ddinesydd cymwys o'r Gymanwlad, yn ddinesydd o unrhyw un o aelod-wladwriaethau'r Undeb Ewropeaidd neu'n ddinesydd tramor cymwys. 

Bydd angen i unrhyw un sydd am sefyll fel ymgeisydd mewn etholiad llywodraeth leol lofnodi ei ffurflen enwebu a chynnwys llofnod tyst. Hefyd, rhaid bodloni o leiaf un o'r pedwar amod cymhwyso canlynol: 

• Wedi cofrestru, ac yn parhau i fod wedi cofrestru i bleidleisio yn yr ardal awdurdod lleol y mae'n dymuno sefyll fel ymgeisydd ynddi, o ddiwrnod ei enwebiad ymlaen
• Wedi meddiannu unrhyw dir neu safle arall yn yr ardal awdurdod lleol y mae'n dymuno sefyll fel ymgeisydd ynddi, fel perchennog neu denant, yn ystod y 12 mis cyfan cyn y diwrnod y caiff ei enwebu a diwrnod yr etholiad
• Rhaid bod ei brif fan gwaith neu ei unig fan gwaith yn yr ardal awdurdod lleol y mae'n dymuno sefyll fel ymgeisydd ynddi. Mae hyn yn gymwys i'r 12 mis cyn y diwrnod y caiff ei enwebu a diwrnod yr etholiad 
• Wedi byw yn yr ardal awdurdod lleol y mae'n dymuno sefyll fel ymgeisydd ynddi yn ystod y 12 mis cyfan cyn y diwrnod y caiff ei enwebu a diwrnod yr etholiad
• Ar y ffurflen enwebu, rhaid i ymgeisydd hefyd gynnwys datganiad aelodaeth plaid a rhaid iddo ddatgan a yw wedi bod yn aelod o unrhyw blaid wleidyddol ar unrhyw adeg yn ystod y 12 mis cyn cyhoeddi hysbysiad etholiad. 
   

Mae Cronfa Mynediad i Swydd Etholedig Anabledd Cymru yn helpu pobl anabl sy'n dymuno sefyll etholiad am swydd etholedig gyda chostau ychwanegol sy'n ymwneud â nam sy'n eu rhwystro rhag cymryd rhan mewn gwleidyddiaeth. Caiff y gronfa ei gweinyddu gan Anabledd Cymru a'i hariannu gan Lywodraeth Cymru. I gael manylion, ewch i wefan Anabledd Cymru. 
 

Mae'r rheolau ar gyfer sefyll etholiad a'r anghymwysiadau sy'n gymwys yn gymhleth. Ceir rhagor o wybodaeth yn Canllawiau'r Comisiwn Etholiadol i ymgeiswyr ac asiantiaid.

Gall unrhyw un sy'n dymuno sefyll fel ymgeisydd gyflwyno papurau enwebu ar gyfer mwy nag un ward, ond ni allant sefyll etholiad mewn mwy nag un ward o fewn yr un awdurdod lleol ar ôl y dyddiad cau ar gyfer tynnu enw yn ôl. 

Y dyddiad cynharaf y gall person ddod yn ymgeisydd yn swyddogol yw 28 Mawrth, sef y diwrnod olaf ar gyfer cyhoeddi'r hysbysiad etholiad. Os yw rhywun wedi datgan ei fod yn ymgeisydd yn yr etholiad eisoes, neu os yw'r blaid wedi cyhoeddi bwriad ymgeisydd i sefyll, yna bydd yn dod yn ymgeisydd yn swyddogol ar y dyddiad hwn. 

Os bydd yn datgan ei fod am sefyll fel ymgeisydd yn yr etholiadau ar ôl 28 Mawrth, bydd yn dod yn ymgeisydd ar y diwrnod hwnnw, neu'r dyddiad y bydd yn cyflwyno ei bapurau enwebu yn ffurfiol – pa un bynnag yw'r cynharaf. 

Bydd y Swyddog Canlyniadau perthnasol yn cyhoeddi'r rhestr lawn o ymgeiswyr sy'n sefyll yn ei awdurdod lleol.  Yn y rhan fwyaf o achosion, bydd hyn yn digwydd erbyn 4pm ddydd Mercher 6 Ebrill. 

Fel arfer, bydd y wybodaeth hon ar gael ar wefan yr awdurdod lleol perthnasol. 

Gall ymgeiswyr ddechrau ymgyrchu unrhyw bryd. Nid oes rhaid iddynt aros am enwebiad dilys er mwyn datgan eu bod am sefyll etholiad, gofyn i bobl eu cefnogi na chyhoeddi deunydd ymgyrchu. 

Mae terfynau gwariant etholiad yn gymwys o'r diwrnod ar ôl i berson ddod yn ymgeisydd yn swyddogol. 

Mae'n anghyfreithlon gwneud datganiad ffug am gymeriad personol ymgeisydd er mwyn dylanwadu ar ganlyniad yr etholiad. Mae rheolau am ddifenwi hefyd yn gymwys i ddeunyddiau etholiad. 

Gall yr heddlu ymchwilio i honiadau o'r drosedd etholiadol benodol o wneud datganiad ffug. Mater i'r llysoedd sifil yw difenwi. 

Nid oes gan y Comisiwn Etholiadol rôl reoleiddiol mewn perthynas â chynnwys deunydd ymgyrchu na'r hyn y mae ymgeiswyr yn ei ddweud am ei gilydd. Fodd bynnag, rydym yn annog pob ymgyrchydd i ymgymryd â'r rôl hanfodol hon mewn ffordd gyfrifol a helpu i sicrhau bod yr ymgyrch yn dryloyw. 
 

Yn ôl y gyfraith, rhaid i ymgeiswyr, pleidiau ac ymgyrchwyr nad ydynt yn bleidiau ddefnyddio ‘argraffnodau’ ar eu holl ddeunydd ymgyrchu argraffedig. Mae argraffnod yn cynnwys enw a chyfeiriad yr argraffydd a'r hyrwyddwr (y sawl a awdurdododd i'r deunydd gael ei argraffu). Rhaid iddo gael ei gynnwys ar bob deunydd argraffedig fel posteri, hysbyslenni a thaflenni. Rhaid i hyn ddigwydd fel y gall etholwyr fod yn glir ynghylch ffynhonnell y deunydd ymgyrchu. Mae'n drosedd peidio â chynnwys argraffnod ar ddeunydd etholiad argraffedig. 

Er nad yw'n ofyniad cyfreithiol ar hyn o bryd, mae'r Comisiwn Etholiadol yn argymell y dylai ymgeiswyr, pleidiau ac ymgyrchwyr nad ydynt yn bleidiau, lle y bo'n bosibl, gynnwys argraffnod ar eu deunydd digidol (e.e. gwefannau, negeseuon e-bost a llwyfannau cyfryngau cymdeithasol). Mae angen i bleidleiswyr wybod pwy sy'n eu targedu â negeseuon gwleidyddol ar-lein. 
 

Pan fydd rhywun yn dod yn ymgeisydd, bydd ganddo'r hawl i gael copi, am ddim, o'r gofrestr etholiadol lawn a rhestrau o'r bobl sy'n pleidleisio drwy'r post neu drwy ddirprwy (rhestrau'r pleidleiswyr absennol) ar gyfer yr ardal etholiadol y mae'n ymladd yr etholiad ynddi. 

Dim ond i'w helpu i gwblhau eu ffurflen enwebu, i ymgyrchu ac i gadarnhau bod y rhoddion a gânt yn dod o ffynhonnell a ganiateir y gall ymgeiswyr ddefnyddio'r gofrestr etholiadol lawn. 

Ni ddylai ymgeiswyr roi unrhyw fanylion sy'n ymddangos ar y gofrestr etholiadol (mae hyn yn wahanol i wybodaeth ar y gofrestr agored, sydd ar werth yn gyffredinol). 
 

Y cyfnod a reoleiddir yw'r cyfnod cyn etholiad pan fydd y rheolau ar wariant etholiadol yn gymwys i weithgarwch ymgyrchu. Mae'r cyfnod a reoleiddir ar gyfer yr etholiadau hyn yn dechrau ar y diwrnod ar ôl i rywun ddod yn ymgeisydd yn swyddogol ac yn dod i ben ar y diwrnod pleidleisio, sef 5 Mai.  

Y cynharaf y gall rhywun ddod yn ymgeisydd yn swyddogol yw 28 Mawrth. 
 

Y terfyn gwariant yw £806, ynghyd â 7c fesul etholwr llywodraeth leol a gofrestrwyd i bleidleisio ar y diwrnod olaf ar gyfer cyhoeddi'r hysbysiad etholiad yn y ward lle mae'r ymgeisydd yn sefyll. 

Mae gan ymgeiswyr ar y cyd derfynau gwariant is, gan eu bod yn rhannu rhai o'r costau. Rydych yn ymgeisydd ar y cyd os ydych yn sefyll yn yr un ward ac: 

• mae gennych yr un asiant etholiad, neu
• rydych yn defnyddio'r un ystafelloedd ymgyrchu, neu
• rydych yn cyhoeddi deunydd ar y cyd

Os caiff dau ymgeisydd eu hystyried yn ‘ymgeiswyr ar y cyd’, caiff eu terfynau gwariant eu gostwng chwarter (25%), os oes tri ymgeisydd ar y cyd neu fwy, caiff eu terfynau gwariant eu gostwng traean (33%). 

Er mwyn helpu ymgeiswyr ac asiantiaid i gyfrifo eu terfyn gwariant ar gyfer yr etholiad llywodraeth leol, bydd y swyddog cofrestru etholiadol lleol yn gallu rhoi gwybod nifer yr etholwyr cofrestredig sydd yn y ward a, lle y bo angen, nifer y cynghorau cyfansoddol. 
 

Mae'r Comisiwn yn cynnig arweiniad i ymgeiswyr ac asiantiaid. Ceir rhagor o wybodaeth am y gweithgareddau sy'n cyfrif tuag at y terfyn gwariant yn y canllawiau o dudalen 10. 

Mae gwariant ymgeisydd yn cynnwys, ymhlith pethau eraill, costau: 

• hysbysebu o unrhyw fath, fel posteri, hysbysebion mewn papurau newydd, gwefannau neu'r cyfryngau cymdeithasol
• deunydd digymell a anfonir at bleidleiswyr, fel llythyrau, taflenni neu negeseuon e-bost na chânt eu hanfon mewn ymateb i ymholiadau penodol

Ymhlith y gweithgareddau nad ydynt yn cyfrif tuag at y terfyn gwariant mae'r canlynol: 

• y defnydd o gar personol rhywun neu ddull cludiant arall, a gaffaelwyd yn bennaf at ddefnydd personol y person hwnnw ac a ddarperir am ddim
• unrhyw gostau rhesymol sy'n gysylltiedig â chyfieithu o'r Gymraeg i'r Saesneg neu i'r gwrthwyneb
• costau y gellir eu priodoli'n rhesymol i anabledd yr ymgeisydd

Cyfrifoldeb asiant yr ymgeisydd (neu'r ymgeisydd, os yw'n gweithredu fel ei asiant ei hun) yw rhoi gwybodaeth lawn a chywir am wariant. Dylai'r ymgeisydd a'r asiant sicrhau eu bod yn deall y rheolau a bod pob gwariant wedi'i awdurdodi a'i gofnodi ac y rhoddir gwybod amdano'n gywir.  Rhaid i'r ymgeisydd a'r asiant wneud datganiad bod yr hyn y rhoddir gwybod amdano yn gywir. Mae gwneud datganiad anwir yn drosedd. 

Gall mynd y tu hwnt i'r terfyn gwariant fod yn drosedd. Fel arfer, gwneir honiadau ynghylch troseddau'n ymwneud â gwariant ymgeisydd i'r heddlu lleol perthnasol eu hystyried. 

Er bod gan y Comisiwn Etholiadol ddyletswydd statudol i fonitro cydymffurfiaeth â chyfreithiau sy'n ymwneud â threuliau ymgeiswyr ac asiantiaid, nid oes ganddo awdurdod cyfreithiol i ymchwilio i droseddau na rhoi cosbau ar eu cyfer.  Bydd yr heddlu yn ymchwilio i unrhyw droseddau honedig. 
 

Mae rhodd yn cynnwys arian, nwyddau, eiddo neu wasanaethau a roddir tuag at wariant ymgeisydd, am ddim neu ar delerau anfasnachol, ac sy'n werth dros £50. 

Nid ystyrir bod unrhyw beth sy'n £50 neu lai yn rhodd. 
 

Dim ond o ffynonellau a ganiateir y gall ymgeiswyr dderbyn rhoddion dros £50. Mae hyn yn gymwys i roddion arian parod a rhoddion mewn da. 

Rhaid i roddion nad ydynt yn dod o ffynhonnell a ganiateir gael eu dychwelyd i'r rhoddwr o fewn 30 diwrnod. Ar ôl hynny, gall y rhodd gael ei fforffedu. 

Mae rhoddwyr a ganiateir yn cynnwys unigolion ar gofrestr etholiadol y DU (gan gynnwys etholwyr tramor), y rhan fwyaf o gwmnïau sydd wedi'u cofrestru yn y DU, ac undebau llafur sydd wedi'u cofrestru yn y DU. Gellir gweld y rhestr lawn o roddwyr a ganiateir ar ein gwefan. 
 

Mae llawer o bleidiau gwleidyddol yn cynnal ‘cronfeydd ymladd’ lleol i'w hymgeisydd. Os yw'r gronfa wedi'i rheoli gan y blaid ac nid yr ymgeisydd, caiff rhoddion i'r gronfa eu trin fel rhoddion i'r blaid fel arfer ac nid oes angen i'r asiant eu trin fel rhoddion i'r ymgeisydd, oni chaiff y rhoddion eu rhoi'n benodol tuag at ymgyrch etholiadol yr ymgeisydd. 

Fodd bynnag, bydd angen i ymgeiswyr roi gwybod am roddion gan y blaid leol at ddiben talu am y gwariant ar eu hymgyrch. 
 

Gall ymgeiswyr ddefnyddio gwefannau cyllido torfol i godi arian ar gyfer eu hymgyrch. Rhaid i'r ymgeisydd wybod pwy sydd wedi rhoi'r arian fel y gall wneud gwiriadau i gadarnhau y caniateir derbyn yr arian, a sicrhau bod mesurau ar waith i ddychwelyd rhoddion gan ffynonellau nas caniateir. 

Mae'r Comisiwn wedi cyhoeddi canllawiau ar roddion cyllido torfol a'r rheolau ar yr hyn a ganiateir. 
 

Rhaid rhoi gwybod i'r Swyddog Canlyniadau lleol am fanylion gwariant a rhoddion yr ymgeisydd, ynghyd â datganiadau gan yr asiant a'r ymgeisydd sy'n cadarnhau bod y ffurflen yn gyflawn ac yn gywir, o fewn 35 diwrnod ar ôl i ganlyniad yr etholiad gael ei ddatgan. 

Os na eir i unrhyw wariant, rhaid i'r ymgeisydd (neu ei asiant) gyflwyno ffurflen dim trafodion. 
 

Unigolion a sefydliadau yw ymgyrchwyr nad ydynt yn bleidiau sy'n ymgyrchu yn y cyfnod cyn etholiadau, ond nad ydynt yn sefyll fel pleidiau gwleidyddol nac ymgeiswyr. 

O dan reolau ymgyrchu ymgeiswyr, lle bydd ymgyrchydd nad yw'n blaid yn ymgyrchu dros neu yn erbyn un neu fwy o ymgeiswyr mewn etholaeth, ward neu ardal etholiadol arall benodol, bydd rheolau penodol yn gymwys i wariant ar y gweithgarwch hwn o fewn y cyfnod a reoleiddir. 

Gall ymgyrchwyr lleol nad ydynt yn bleidiau wario hyd at £50 + 0.5c fesul etholwr llywodraeth leol yn ystod y cyfnod a reoleiddir ar ymgyrchu dros neu yn erbyn ymgeisydd yn y ward. Ni all ymgyrchydd lleol nad yw'n blaid wario mwy na £50 + 0.5c fesul etholwr heb awdurdod ymgeisydd. 

Ceir rhagor o wybodaeth yn ein canllawiau i ymgeiswyr ac asiantiaid. 
 

Y dyddiad cau ar gyfer gwneud cais i gofrestru i bleidleisio yw 11:59pm ddydd Iau 14 Ebrill. Gall pleidleiswyr gofrestru ar-lein.

Gall pobl wneud cais o hyd drwy gwblhau ffurflen gofrestru bapur os yw'n well ganddynt. Gallant gysylltu â'u swyddfa cofrestru etholiadol leol i ofyn am ffurflenni neu gallant eu lawrlwytho o wefan Llywodraeth y DU. 

Gall person bleidleisio yn yr etholiadau ar 5 Mai os yw ar y gofrestr llywodraeth leol mewn ardal lle y cynhelir etholiadau, ac os yw: 

• yn 16 oed neu drosodd ar y diwrnod pleidleisio
• yn ddinesydd Prydeinig
• yn ddinesydd Gwyddelig, yn ddinesydd yr UE, yn ddinesydd cymwys y Gymanwlad neu'n ddinesydd tramor cymwys

Ni all dinasyddion Prydeinig sy'n byw dramor sydd wedi cofrestru fel pleidleiswyr dramor bleidleisio mewn etholiadau llywodraeth leol. Mae pleidleiswyr yn y lluoedd arfog sy'n gwasanaethu dramor dal yn gymwys i bleidleisio mewn etholiadau llywodraeth leol. 

Ceir rhagor o wybodaeth am gymhwysedd ar ein gwefan.
 

Mewn rhai achosion, gall pleidleiswyr fod yn gymwys i gofrestru mewn dau gyfeiriad gwahanol. Er enghraifft, os ydynt yn berchen ar ddau gartref neu os ydynt yn fyfyriwr sy'n byw oddi cartref. Y Swyddog Cofrestru Etholiadol lleol fydd yn penderfynu a fydd rhywun yn gymwys i gofrestru. 

Os yw unigolyn wedi'i gofrestru i bleidleisio mewn dwy ardal awdurdod lleol wahanol, yna bydd hawl gyfreithiol ganddo i bleidleisio yn y ddwy ardal hynny yn yr etholiadau lleol ym mis Mai. 

Fodd bynnag, mae'n drosedd pleidleisio ddwywaith yn yr un ardal awdurdod lleol. 

Gall carcharorion remand (y rhai nad ydynt wedi cael eu collfarnu na'u dedfrydu) bleidleisio. Ni all carcharorion euog sydd wedi cael eu cadw yn y ddalfa oherwydd eu dedfryd bleidleisio. 

Mewn rhai achosion prin, gall carcharorion a ryddhawyd ar drwydded dros dro fodloni'r meini prawf ar gyfer cofrestru i bleidleisio. 

Y system bleidleisio a ddefnyddir i ethol cynghorwyr yw ‘y cyntaf i'r felin’.  

• Gall pleidleiswyr ddewis o restr o ymgeiswyr ar y papur pleidleisio a fydd naill ai'n rhan o blaid wleidyddol neu'n sefyll fel ymgeisydd annibynnol. Er mwyn bwrw pleidlais, dylai pleidleisiwr roi X (croes) wrth ochr yr ymgeisydd y mae am bleidleisio drosto. Bydd y papur pleidleisio yn nodi sawl ymgeisydd y gall y pleidleisiwr ddewis pleidleisio drosto.  
• O dan y system hon, yr ymgeisydd â'r nifer fwyaf o bleidleisiau gaiff ei ethol. Mewn rhai awdurdodau, gall fod hyd at bedair sedd i'w llenwi ym mhob ward. Os felly, caiff yr ymgeisydd â'r nifer fwyaf o bleidleisiau ei ethol yn gyntaf, yna, os bydd angen, caiff yr ymgeisydd â'r nifer fwyaf ond un o bleidleisiau ei ethol, yna'r ymgeisydd yn y trydydd safle, ac yna'r ymgeisydd sy'n dod yn bedwerydd. 
• Os bydd nifer gyfartal o bleidleisiau, caiff ymgeisydd ei ddewis drwy dynnu enwau ar hap (h.y. dull o ddewis ar hap fel taflu ceiniog neu dynnu enw allan o het). 

Bydd gorsafoedd pleidleisio ar agor rhwng 7am a 10pm ddydd Iau 5 Mai. Dylai pleidleiswyr neilltuo digon o amser er mwyn sicrhau na fyddant yn colli'r cyfle i ddweud eu dweud. Bydd unrhyw bleidleisiwr sydd mewn ciw yn aros i bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio am 10pm yn gallu pleidleisio. 

Cyn y diwrnod pleidleisio, anfonir cerdyn pleidleisio at bleidleiswyr sy'n cynnwys manylion am leoliad eu gorsaf bleidleisio. Dim ond yn yr orsaf bleidleisio a nodir ar y cerdyn hwn y gall pleidleiswyr bleidleisio. Nid oes angen iddynt fynd â'u cerdyn pleidleisio gyda nhw i'r orsaf bleidleisio ond bydd gwneud hynny yn cyflymu'r broses. 

Bydd staff gorsafoedd pleidleisio wrth law i egluro'r papur(au) pleidleisio a sut i bleidleisio. 

Mae'r gyfraith sy'n ymwneud â chaffael gwybodaeth mewn gorsafoedd pleidleisio a datgelu'r cyfryw wybodaeth yn gymhleth, ond rydym yn cynghori na ddylid tynnu hunluniau na ffotograffau eraill yn yr orsaf bleidleisio, gan fod risg y gallai fod yn erbyn y gyfraith i wneud hynny. 
 

Mae pedwar awdurdod lleol yng Nghymru yn treialu pleidleisio cynnar yn yr etholiad hwn. Nodir manylion y cynlluniau peilot hyn a phwy sy'n gymwys i bleidleisio ynddynt isod: 

• Blaenau Gwent: bydd holl drigolion y sir gan gynnwys myfyrwyr y coleg yn gallu pleidleisio ym Mharth Dysgu Coleg Gwent Ebbw Vale ddydd Mawrth 3 a dydd Mercher 4 Mai rhwng 8am a 4pm.  
• Pen-y-bont ar Ogwr: bydd pleidleiswyr o'r wardiau â'r nifer leiaf a bleidleisiodd yn gallu pleidleisio rhwng 7am a 9pm ddydd Mawrth 3 a dydd Mercher 4 Mai. Ymhlith y wardiau mae Dwyrain Bracla a Llangrallo Isaf, Canol Dwyrain Bracla, Gorllewin Bracla, Canol Gorllewin Bracla, Corneli, y Pîl Mynydd Cynffig.  Cefn Cribwr, Llansanffraid-ar-Ogwr ac Ynysawdre. Hefyd, bydd dwy orsaf bleidleisio newydd yn Ysgol Gyfun Cynffig ar gyfer myfyrwyr sydd wedi cofrestru yn yr ysgol honno yn unig ddydd Mawrth 3 Mai rhwng 8.30am a 4.30pm. 
• Caerffili: bydd pleidleiswyr o bob rhan o'r sir yn gallu pleidleisio yn Nhŷ Penallta, Ystrad Mynach ddydd Sadwrn 30 Ebrill a dydd Sul 1 Mai rhwng 10am a 4pm. 
• Torfaen: bydd pleidleiswyr o bob rhan o'r sir yn gallu pleidleisio yng Nghanolfan Ddinesig Pont-y-pŵl ddydd Sadwrn 30 Ebrill a dydd Sul 1 Mai rhwng 10am a 4pm. 
   

I gael rhagor o wybodaeth am y cynlluniau peilot, cysylltwch â'r tîm Gwasanaethau Etholiadol perthnasol gan ddefnyddio'r manylion isod. 

• Blaeanau Gwent: electoralservices@blaenau-gwent.gov.uk / 01495 355086/88
• Pen-y-bont ar Ogwr: electoral@bridgend.gov.uk / 01656 643116
• Caerffili: electoralservices@caerphilly.gov.uk / 01443 866586
• Torfaen: voting@torfaen.gov.uk / 01495 762200

Mae'n ofyniad cyfreithiol darparu dyfais bleidleisio gyffyrddadwy ym mhob gorsaf bleidleisio. Mae'r ddyfais hon yn galluogi rhywun sy'n ddall neu'n rhannol ddall i farcio'r papur pleidleisio ei hun, unwaith y bydd naill ai ei gydymaith neu'r Swyddog Llywyddu wedi darllen y manylion ar y papur pleidleisio iddo. Hefyd, rhaid arddangos fersiwn print bras o'r papur pleidleisio y tu mewn i'r orsaf bleidleisio er mwyn helpu pleidleiswyr sy'n rhannol ddall. Rhaid i gopïau llaw mwy o faint, a gaiff eu marcio fel ‘sampl’, fod ar gael hefyd i unrhyw un sydd eu hangen.  

Rydym wedi gweithio'n agos gyda phartneriaid yng Nghymru gan gynnwys RNIB Cymru, Anabledd Dysgu Cymru ac United Response i ddatblygu adnoddau gwybodaeth i bleidleiswyr mewn nifer o fformatau. Mae'r rhain ar gael ar ein gwefan. 

Mae'r Comisiwn yn darparu canllawiau i staff gorsafoedd pleidleisio er mwyn eu helpu i sicrhau bod gorsafoedd pleidleisio yn hygyrch i bawb. Mae'r wybodaeth hon ar gael i staff sy'n cynnal yr etholiadau hyn. 

Os na fydd pleidleiswyr am fynd i orsaf bleidleisio, neu os na fyddant yn gallu gwneud hynny, gallant wneud cais am bleidlais bost. Gall pleidleiswyr wneud cais am bleidlais bost ar gyfer etholiad penodol, cyfnod penodol o amser, neu ar gyfer pob etholiad. Bydd angen iddynt gwblhau a llofnodi ffurflen gais ar gyfer pleidlais bost a'i dychwelyd i'w swyddfa cofrestru etholiadol leol erbyn 5pm ddydd Mawrth 19 Ebrill. 

Gall pleidleiswyr hefyd gofrestru ar gyfer ‘pleidlais drwy ddirprwy’. Mae hyn yn golygu eu bod yn gofyn i rywun y maent yn ymddiried ynddo bleidleisio ar eu rhan. Bydd angen iddynt gwblhau a llofnodi ffurflen gais pleidleisio drwy ddirprwy a'i dychwelyd i'w swyddfa cofrestru etholiadol leol erbyn 5pm ddydd Mawrth 26 Ebrill. 

O dan amgylchiadau penodol, pan fydd argyfwng sy'n golygu na allwch bleidleisio'n bersonol, gallwch wneud cais am bleidlais drwy ddirprwy mewn argyfwng hyd at 5pm ar y diwrnod pleidleisio. 

Caiff papurau pleidleisio drwy'r post eu trin yn wahanol mewn cyfraith etholiadol, o gymharu â phapurau pleidleisio mewn gorsaf bleidleisio.  Gall rhywun sy'n pleidleisio drwy'r post dynnu llun o'i bapur pleidleisio drwy'r post ei hun a'i gyhoeddi (yn cynnwys ar y cyfryngau cymdeithasol). 

Fodd bynnag, er y gall yr unigolyn sy'n pleidleisio drwy'r post ei hun gyhoeddi'r wybodaeth, pe bai rhywun arall yn ei ddarbwyllo neu'n ei annog i rannu'r wybodaeth hon, byddai'n cyflawni trosedd. Os bydd unrhyw awgrymiadau neu honiadau y gallai hyn fod yn digwydd, dylai'r person sy'n gwneud y gŵyn hysbysu'r heddlu am hyn. 
 

Rhaid i bleidleiswyr post ddarparu eu llofnod a'u dyddiad geni pan fyddant yn gwneud cais am bleidlais bost, a hefyd pan fyddant yn bwrw eu pleidlais bost. Caiff y ddau gofnod eu gwirio. Os na fydd y Swyddog Canlyniadau yn fodlon eu bod yn cyfateb, ni chaiff y papur pleidleisio ei gyfrif. 

Atgyfnerthwyd y system ymhellach pan gyflwynwyd Cofrestriad Etholiadol Unigol yn 2014. Rhaid i unrhyw un sy'n gwneud cais i gofrestru i bleidleisio ddarparu ei rif Yswiriant Gwladol yn gyntaf, cyn mynd ymlaen i ddarparu'r wybodaeth ychwanegol uchod os bydd am fwrw ei bleidlais drwy'r post. 
 

Mae'r Comisiwn Etholiadol wedi datblygu Cod Ymddygiad i ymgyrchwyr, sy'n gymwys i bleidiau gwleidyddol, ymgeiswyr a'u cefnogwyr. Mae'r Cod yn cynnwys y canllawiau canlynol i bleidiau, ymgeiswyr ac ymgyrchwyr. 

• Peidiwch â helpu i gwblhau papur pleidleisio – yn lle hynny, dylai ymgyrchwyr bob amser gyfeirio'r pleidleisiwr at dîm y Swyddog Canlyniadau, a fydd o bosibl yn gallu trefnu ymweliad cartref neu roi cymorth yn yr orsaf bleidleisio. 
• Peidiwch â thrin na chymryd unrhyw bapurau pleidleisio wedi'u cwblhau oddi wrth bleidleiswyr. Yn lle hynny, dylid annog pleidleiswyr i bostio eu pecyn pleidleisio drwy'r post eu hunain – fel arall, efallai y gall tîm y Swyddog Canlyniadau drefnu iddo gael ei gasglu. 

Y Swyddog Canlyniadau Lleol perthnasol sy'n bennaf cyfrifol am gyfrif y pleidleisiau yn ei etholiad perthnasol. Bydd pob awdurdod lleol yn dechrau cyfrif ar y diwrnod ar ôl yr etholiad, sef 6 Mai. Bydd yr awdurdod lleol perthnasol yn gallu rhoi amcan o amseroedd ar gyfer y broses gyfrif. 

Er mwyn cynorthwyo gweinyddwyr etholiadol gyda'r broses gyfrif, rydym wedi cyhoeddi'r canllawiau hyn. 
 

Mae pedwar cam i'r broses gyfrif. 

• Yn gyntaf, bydd blychau pleidleisio drwy'r post a blychau pleidleisio o'r gorsafoedd pleidleisio yn cyrraedd lleoliad y cyfrif. 
• Yna, bydd staff yn ymgymryd â phroses ddilysu ac yn sicrhau bod nifer y papurau pleidleisio drwy'r post a'r papurau pleidleisio yn cyfateb i'r nifer a gofnodwyd gan y Swyddog Canlyniadau perthnasol, a gan y Swyddog Llywyddu yn yr orsaf bleidleisio.  
• Yna, caiff y pleidleisiau eu cyfrif. 
• Yna, bydd y Swyddog Canlyniadau'n cyhoeddi bod yr ymgeisydd/ymgeiswyr â'r nifer fwyaf o bleidleisiau wedi'i iawn/wedi'u hiawn ethol. 

Gall rhywun herio canlyniad etholiad drwy gyhoeddi deiseb etholiadol. Mae'n gam cyfreithiol a chaiff ei ddyfarnu gan farnwr mewn llys. 

Gall deiseb etholiadol gael ei chyflwyno gan: 

• rywun sy'n honni ei fod yn ymgeisydd yn yr etholiad, neu
• bedwar unigolyn a bleidleisiodd fel etholwyr yn yr etholiad neu yr oedd ganddynt hawl i bleidleisio yn yr etholiad, heblaw am etholwyr a gofrestrwyd yn ddienw 

Fel arfer, rhaid cyflwyno deiseb mewn etholiad llywodraeth leol o fewn 21 diwrnod calendr ar ôl y diwrnod y cynhaliwyd yr etholiad. Gellir caniatáu rhagor o amser o dan amgylchiadau penodol. 
 

Y Swyddog Canlyniadau lleol a'r Swyddog(ion) Cofrestru Etholiadol ar gyfer pob ardal sy'n bennaf cyfrifol am wneud hyn.  Maent yn gweithio'n agos gyda'r heddlu lleol. 

Cyhoeddwyd canllawiau ar blismona etholiadau i gefnogi swyddogion yr heddlu a phwyntiau cyswllt unigol wrth iddynt roi cynlluniau ar waith i atal a chanfod twyll etholiadol yng Nghymru a Lloegr. Mae'r canllawiau hyn, sy'n adeiladu ar waith blaenorol gan y Comisiwn Etholiadol a Chyngor Cenedlaethol Penaethiaid yr Heddlu, bellach yn rhan o Arfer Proffesiynol Awdurdodedig y Coleg Plismona ar gyfer heddluoedd yng Nghymru a Lloegr. 
 

Mae Deddf Cynrychiolaeth y Bobl 1983 yn nodi nifer o droseddau sy'n ymwneud â thwyll etholiadol. Byddai'r heddlu perthnasol ar gyfer yr ardal y cynhelir yr etholiad ynddi yn ymchwilio i unrhyw honiadau fod trosedd wedi cael ei chyflawni. 

Mae gan bob heddlu swyddog pwynt cyswllt unigol (a elwir yn SPOC) i arwain ar droseddau sy'n gysylltiedig ag etholiadau, a fydd yn rhoi cyngor i swyddogion yr heddlu lleol. Onid gwasanaeth yn Lloegr yn unig yw hwn? 

Dylai unrhyw un, gan gynnwys ymgeiswyr, gwleidyddion ac aelodau o'r cyhoedd, sydd â thystiolaeth bod twyll etholiadol yn digwydd, roi gwybod i'r heddlu ar unwaith, gan ddefnyddio'r rhif 101 ar gyfer adegau pan nad oes argyfwng, oni fydd y drosedd wrthi'n cael ei chyflawni.

• Cambersonadu – Mae'n drosedd pleidleisio fel rhywun arall (boed yn rhywun byw neu farw neu'n rhywun ffug), naill ai drwy'r post neu mewn gorsaf bleidleisio, yn bersonol neu fel dirprwy. 
• Dylanwad gormodol / ymddygiad bygythiol – Mae person yn euog o ddylanwad gormodol os yw'n ceisio dylanwadu ar y ffordd y mae rhywun yn pleidleisio drwy wneud y canlynol: 
• defnyddio neu fygwth defnyddio grym, trais neu ataliaeth
• achosi neu fygwth achosi anaf, difrod, colled neu niwed
• atal neu rwystro rhywun rhag arfer ei hawl i bleidleisio – hyd yn oed os na fydd yn llwyddo
• Llwgrwobrwyo – Mae person yn euog o lwgrwobrwyo os bydd, yn uniongyrchol neu'n anuniongyrchol, yn cynnig unrhyw wobr (gwobr ariannol neu wobr arall) er mwyn ysgogi unrhyw bleidleisiwr i bleidleisio dros unrhyw ymgeisydd neu beidio â phleidleisio.  
• Tretio – Mae person yn euog o dretio os bydd, naill ai cyn, yn ystod neu ar ôl etholiad, yn cynnig bwyd, diod neu adloniant er mwyn dylanwadu'n llygredig ar unrhyw bleidleisiwr. Mae a wnelo tretio â bwriad llygredig – nid yw'n gymwys i letygarwch arferol. 
• Datganiadau ffug – Mae'n drosedd gwneud neu gyhoeddi datganiad ffeithiau ffug am gymeriad personol neu ymddygiad ymgeisydd er mwyn effeithio ar ethol ymgeisydd mewn etholiad. Nid yw datganiadau anwir nad ydynt yn ymwneud â chymeriad personol neu ymddygiad ymgeisydd yn anghyfreithlon o dan gyfraith etholiadol, ond gellid eu hystyried yn enllibus neu'n athrodus. Mae'n drosedd gwneud datganiad ffug bwriadol ar bapur enwebu. 
• Troseddau sy'n ymwneud ag aml-bleidleisio a phleidleisio drwy ddirprwy – Ceir amryw droseddau sy'n ymwneud ag aml-bleidleisio a phleidleisio drwy ddirprwy, gan gynnwys pleidleisio (boed yn bersonol, drwy'r post neu drwy ddirprwy) pan na chaniateir i chi wneud hynny a phleidleisio fwy nag unwaith yn yr un etholiad. 
• Gwybodaeth ffug mewn cysylltiad â chofrestru a phleidleisio absennol – Mae'n drosedd darparu gwybodaeth gofrestru ffug i Swyddog Cofrestru Etholiadol. Mae hefyd yn drosedd darparu gwybodaeth ffug ar gyfer pleidlais bost neu bleidlais drwy ddirprwy.