Dylai pob person allu cofrestru a phleidleisio heb wynebu rhwystrau.
 
Mae'r canllawiau hyn yn cynnig gwybodaeth a chyngor mewn perthynas â'r camau y gallwch chi a'ch staff eu cymryd i helpu dileu rhai o’r rhwystrau a’r heriau y gall pleidleiswyr anabl eu hwynebu wrth bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio. Maent hefyd yn ceisio eich helpu i nodi a darparu cyfarpar ar gyfer gorsafoedd pleidleisio a fydd yn helpu i wneud pleidleisio yn haws i bleidleiswyr anabl.  

Rydym wedi ymgynghori gydag ystod eang o sefydliadau sy’n cynrychioli pobl anabl wrth ddrafftio’r canllawiau hyn. Rhoddodd yr ymatebion a gawsom wybod i ni sut oedd y profiad pleidleisio mewn gorsafoedd pleidleisio i bleidleiswyr anabl a beth oedd yr arferion a’r cyfarpar a allai helpu i wella’u profiad. Mae’r canllawiau’n adlewyrchu’r adborth a gafwyd gan yr unigolion a’r sefydliadau hynny cyn belled ag sy’n bosibl o fewn cwmpas y canllawiau a’r ddeddfwriaeth berthnasol.

Sut i ddefnyddio'r canllawiau hyn

Drwy gydol y canllawiau hyn, rydym yn defnyddio'r gair ‘rhaid’ wrth gyfeirio at ofyniad cyfreithiol penodol a'r gair ‘dylai’ ar gyfer arfer a argymhellir.

Fel Swyddog Canlyniadau, mae'n rhaid i chi ystyried y canllawiau ar gyfarpar y bydd angen ei ddarparu mewn gorsafoedd pleidleisio1 fel rhan o'ch dyletswyddau ehangach i ystyried anghenion pleidleiswyr anabl mewn gorsafoedd pleidleisio, gwneud addasiadau rhesymol a darparu cyfarpar.  

Byddwn yn adolygu’r canllawiau hyn yn rheolaidd, gan gynnwys mewn perthynas â’r cyfarpar a ddylai gael ei ddarparu fel gofyniad sylfaenol, ac unrhyw gyfarpar a chymorth ychwanegol. Byddwn yn gofyn am adborth gan bleidleiswyr a gweinyddwyr etholiadol ar y cyfarpar a ddarparwyd i gynorthwyo pleidleiswyr anabl fel rhan o’n hadrodd ar etholiadau ac i helpu gydag adnabod a rhannu arfer da.

Dylai pob pleidleisiwr gael yr hawl i bleidleisio'n annibynnol ac yn gyfrinachol.

Fodd bynnag, gwyddom fod pobl anabl gan gynnwys pobl ddall a phobl rhannol ddall yn wynebu rhwystrau i bleidleisio sy'n cynnwys:

• y ffaith nad yw eu hawliau pleidleisio'n cael eu cyfathrebu mewn ffordd hygyrch
• y ffaith nad ydynt yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt wrth gofrestru i bleidleisio neu wrth bleidleisio
• rhwystrau corfforol, seicolegol a rhwystrau o ran gwybodaeth wrth bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio
• ymarfer gweledol – drwy roi croes mewn lleoliad penodol ar ddarn o bapur – yw'r dull o bleidleisio i bob pwrpas   

Mae'r Ddeddf Cydraddoldeb yn diffinio mai ystyr cael anabledd yw cael cyflwr corfforol neu feddyliol sy'n cael effaith sylweddol a hirdymor ar y gallu i wneud gweithgareddau arferol o ddydd i ddydd. Gall anabledd fod o ganlyniad i gyflwr meddygol: er enghraifft, gall rhywun ag arthritis yn ei ddwylo gael anhawster wrth afael mewn pethau heb ddefnyddio cymhorthyn ategol. Ond nid oes rhaid i anabledd fod yn gyflwr meddygol â diagnosis a gall gynnwys namau corfforol a seicolegol a all fod yn weladwy ac yn anweladwy. Er enghraifft, os bydd person yn dioddef iselder, mae'n bosibl y bydd yn cael anhawster canolbwyntio, yn ogystal â namau corfforol, megis blinder eithafol.   

Bydd y canllawiau hyn yn eich helpu i ystyried rhwystrau i bleidleisio, sut y gallwch sicrhau eich bod chi a'ch staff yn ymwybodol ohonynt, a sut y gallwch nodi a darparu cymorth a chyfarpar mewn gorsafoedd pleidleisio er mwyn ei gwneud yn haws i bobl anabl bleidleisio'n annibynnol ac yn gyfrinachol.

Mae'r gofyniad yn Neddf Etholiadau 2022 i Swyddogion Canlyniadau ddarparu cyfarpar rhesymol i alluogi pleidleiswyr anabl i fwrw eu pleidlais yn annibynnol ac yn gyfrinachol a'i gwneud hi'n haws iddynt wneud hynny yn disodli'r gofynion cyfyngedig a rhagnodol blaenorol. Mae'r gofyniad hwn hefyd yn cyd-fynd â'r fframwaith cyfreithiol ehangach o hawliau a mesurau diogelu ar gyfer pobl anabl a darpariaethau penodol mewn cyfraith etholiadol i helpu i ddiogelu a gwella profiad pleidleiswyr anabl.

Deddf Cydraddoldeb 2010

O dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010, mae Swyddogion Canlyniadau ym Mhrydain Fawr wedi cael dyletswydd i ragweld anghenion pleidleiswyr anabl a gwneud addasiadau rhesymol i ddileu anfantais sylweddol i'r pleidleiswyr hynny. Mae hyn yn golygu bod yn rhaid i Swyddogion Canlyniadau gymryd camau i ddeall a rhagweld yn barhaus anghenion pleidleiswyr anabl - gyda mathau gwahanol o ofynion o ran anabledd, cymorth a mynediad yn eu hardal fel y gallant wneud penderfyniadau hyddysg am y ffordd orau o ddiwallu'r anghenion hynny drwy wneud addasiadau rhesymol, gan gynnwys darparu cyfarpar a chymorth priodol.  Gelwir hyn yn ddyletswydd ragweledol. Mae Adran 149 o'r Ddeddf Cydraddoldeb hefyd yn ei gwneud hi'n ofynnol i awdurdodau cyhoeddus a'r rheini sy'n arfer swyddogaethau cyhoeddus gydymffurfio â Dyletswydd Cydraddoldeb y Sector Cyhoeddus i ystyried yr angen i ddatblygu cyfle cyfartal drwy annog cyfranogiad mewn bywyd cyhoeddus, a fyddai'n cynnwys pleidleisio.

Mae'r Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol wedi cyhoeddi gwybodaeth am y ddyletswydd ragweledol a'r meini prawf ar gyfer gwneud addasiadau rhesymol, a chanllawiau ar gyflawni Dyletswydd Cydraddoldeb y Sector Cyhoeddus o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010. Er nad yw'r wybodaeth hon wedi'i hysgrifennu'n benodol ar gyfer Swyddogion Canlyniadau, mae'n cynnig arweiniad defnyddiol ar:

• ystyr y ddyletswydd ragweledol a gwneud addasiadau rhesymol
• enghreifftiau ymarferol o wneud addasiadau rhesymol
• y camau sy'n ofynnol yn gyfreithiol, ynghyd â chamau a argymhellir, i gydymffurfio â Dyletswydd Cydraddoldeb y Sector Cyhoeddus. 

Deddf Gogledd Iwerddon 1998

Mae Adran 75 o Ddeddf Gogledd Iwerddon 1998 yn ei gwneud yn ofynnol i bob corff llywodraethu, sy'n cynnwys y Prif Swyddog Etholiadol, hyrwyddo cyfle cyfartal rhwng y rheini sydd ag anabledd a'r rheini nad oes ganddynt anabledd wrth gyflawni eu swyddogaethau. Mae'r ddyletswydd hon yn gymwys i ddatblygu polisïau rhoi polisïau ar waith a darparu gwasanaethau (gan gynnwys cynnal etholiadau).

Deddf Gwahaniaethu ar sail Anabledd 1995

Yng Ngogledd Iwerddon, mae Deddf Gwahaniaethu ar sail Anabledd 1995 yn ei gwneud yn ofynnol i awdurdodau cyhoeddus, sy'n cynnwys y Prif Swyddog Etholiadol, wneud addasiadau rhesymol i ddileu unrhyw anfantais sylweddol i bobl anabl.   

Deddf Cynrychiolaeth y Bobl 1983

Mae darpariaethau penodol yn Neddf Cynrychiolaeth y Bobl 1983 sy'n cefnogi hygyrchedd etholiadau i bleidleiswyr anabl.

Adran 199B o Ddeddf Cynrychiolaeth y Bobl 1983 

Rhaid i chi sicrhau y caiff hysbysiadau etholiad eu cyfieithu neu eu darparu mewn fformatau eraill, lle y credwch ei bod yn briodol gwneud hynny. Gallwch eu cynhyrchu:

• Mewn Braille1
• Mewn ieithoedd heblaw Cymraeg a Saesneg2
• Gan ddefnyddio lluniau3
• Mewn fformat sain4  
• Gan ddefnyddio unrhyw ddull arall o sicrhau bod gwybodaeth yn hygyrch.5

Atodlen A1 i Ddeddf Cynrychiolaeth y Bobl 1983

Rhaid i chi ystyried hygyrchedd gorsafoedd pleidleisio posibl wrth ystyried dynodi neu adolygu man pleidleisio.6 Rhaid i'r awdurdod perthnasol7 geisio sylwadau gan y rheini sydd ag arbenigedd penodol mewn perthynas â mynediad i safle neu gyfleusterau i bobl sydd â mathau gwahanol o anabledd.8      

Mae ein canllawiau ar adolygu dosbarthiadau etholiadol yn cynnwys mwy o wybodaeth am y ddyletswydd hon ac mae'n cynnwys rhestr wirio hygyrchedd y gellir ei defnyddio i asesu addasrwydd pob man pleidleisio a gorsaf bleidleisio.  

Deddf Etholiadau 2022

Cyflwynodd Deddf Etholiadau 2022 ddarpariaethau i gefnogi pleidleiswyr dall, rhannol ddall a phleideiswyr anabl eraill mewn gorsafoedd pleidleisio.  

Mae'r Ddeddf:

• yn creu gofyniad i chi ddarparu i bob gorsaf bleidleisio unrhyw gyfarpar y mae’n rhesymol ei ddarparu at ddibenion galluogi pobl berthnasol i bleidleisio’n annibynnol ac yn gyfrinachol, neu ei gwneud yn haws iddynt wneud hyn9    
• yn ei gwneud yn ofynnol i chi ystyried canllawiau'r Comisiwn ar y cyfarpar y bydd angen ei ddarparu mewn gorsafoedd pleidleisio.10  Gellir dod o hyd i'r canllawiau hyn yn Darparu cyfarpar yn yr orsaf bleidleisio sy'n galluogi pleidleiswyr anabl i bleidleisio, neu ei gwneud yn haws iddynt wneud hyn.  
• yn ehangu'r rheolau o ran pwy all fod yn gydymaith er mwyn cynnwys unrhyw un sydd dros 18 oed.11   

Mae geiriad y darpariaethau'n cydnabod yr amrywiadau o ran yr hyn sydd ei angen ar bobl i bleidleisio, fel y gallant gael gafael ar y cymorth sydd fwyaf priodol i bob un ohonynt, gan sicrhau'r cymorth, y gefnogaeth, yr arloesedd a'r hygyrchedd ehangaf posibl. Mae'r termau a ddefnyddir yn adlewyrchu bod y ddyletswydd ar gyfer Swyddogion Canlyniadau i alluogi'r rheini sy'n ei chael hi'n amhosibl pleidleisio wneud hynny a'i gwneud hi'n haws i'r rheini sy'n ei chael hi'n bosibl ond yn anodd. 

Mae'r darpariaethau hyn yn gymwys i'r digwyddiadau pleidleisio canlynol:

• Etholiadau Senedd y DU
• Etholiadau Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu yng Nghymru a Lloegr
• Etholiadau lleol yn Lloegr a Gogledd Iwerddon
• Etholiadau Maerol yn Lloegr 
• Etholiadau Awdurdod Llundain Fwyaf
• Etholiadau'r Cynulliad yng Ngogledd Iwerddon
• Refferenda Cynllunio Cymdogaeth
• Refferenda Treth Gyngor.

Nid yw'r gofynion o dan y Ddeddf Etholiadau yn gymwys i etholiadau i Senedd Cymru na Senedd yr Alban, nac i etholiadau lleol yng Nghymru na'r Alban. Fodd bynnag, mae'r dyletswyddau o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010 sy'n ymwneud â sicrhau bod pleidleisio yn hygyrch i bleidleiswyr anabl yn gymwys i'r etholiadau hynny.

Drwy nodi a deall y rhwystrau ffisegol, seicolegol a'r rhwystrau o ran gwybodaeth y gall pobl eu hwynebu wrth bleidleisio, byddwch mewn sefyllfa well i wneud trefniadau priodol i helpu i'w cefnogi.  

Ymysg rhai o'r rhwystrau a'r heriau a wynebir gan bobl anabl mae'r canlynol:

• Nid ydynt yn cael gwybodaeth hygyrch am y broses bleidleisio 
• Nid yw cyfarwyddiadau ysgrifenedig ar gael mewn Cymraeg neu Saesneg clir, neu fformat hawdd ei ddeall
• Diffyg gwybodaeth am gymdeithion i helpu â phleidleisio
• Diffyg gwybodaeth am y profiad o bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio sy'n achosi pryder am bethau fel:
  • teithio i'r orsaf bleidleisio, yn enwedig os yw am y tro cyntaf
  • gallu dod o hyd i'r orsaf bleidleisio a chael mynediad iddi
  • gwybod beth fydd yn digwydd yno
  • gwybod beth yw'r broses ar gyfer pleidleisio 
  • y posibilrwydd y bydd llawer o bobl yno ar yr un pryd
  • y posibilrwydd y bydd llawer o sŵn
  • teimlo bod rhaid rhuthro i wneud penderfyniadau yn gyflym
  • ciwio
• Nid yw'r adeilad/yr orsaf bleidleisio yn hygyrch. Er enghraifft, os oes grisiau neu os nad yw'r cynllun y tu mewn yn addas i bobl sy'n defnyddio cadeiriau olwyn
• Nid oes cyfarwyddiadau wedi'u darparu mewn fformat sy'n hygyrch i helpu pobl anabl sydd â:
  • Nam ar y golwg neu ddallineb
  • Nam ar y clyw neu golled clyw
  • Dyslecsia
  • Anawsterau dysgu
  • Nam gwybyddol
• Nid oes gan staff gorsafoedd pleidleisio y sgiliau, yr hyfforddiant na'r profiad i gyfathrebu'n effeithiol
• Nid oes cymorth na chymhorthion ategol yn hygyrch nac ar gael yn rhwydd i helpu pleidleiswyr i bleidleisio'n annibynnol ac yn gyfrinachol 
• Nid oes seddi na threfniadau eraill ar gael i gefnogi'r rheini na allant sefyll mewn ciw.
• Nid oes gan staff gorsafoedd pleidleisio y sgiliau, yr hyfforddiant na'r profiad i gefnogi pleidleiswyr sy'n niwrowahanol ac sydd ag anableddau cudd i bleidleisio'n annibynnol ac yn gyfrinachol. 

Rhwystrau ychwanegol i bobl ddall a phobl rhannol ddall

Ymarfer gweledol – drwy roi croes mewn lleoliad penodol ar ddarn o bapur – yw'r dull o bleidleisio i bob pwrpas. Oherwydd hyn, mae pobl ddall a phobl rhannol ddall yn wynebu rhwystrau ychwanegol nad yw pobl eraill nad oes ganddynt golled golwg yn eu hwynebu:

• Gall prinder cyfarpar ychwanegol neu ddigon o olau ei gwneud hi'n anodd neu'n amhosibl i bobl ddall neu bobl rhannol ddall wneud y canlynol:
  • Darllen yr enwau ar y papur pleidleisio
  • Gwneud marc mewn lleoliad penodol ar y papur pleidleisio
  • Dilysu eu pleidlais yn annibynnol ar ôl gwneud eu marc ar y papur pleidleisio
• Nid yw staff gorsafoedd pleidleisio'n ymwybodol y gall pobl ddall a phobl rhannol ddall wynebu rhwystrau wrth wneud eu ffordd o amgylch amgylchedd yr orsaf bleidleisio
• Nid oes gan staff gorsafoedd pleidleisio y sgiliau, yr hyfforddiant na'r profiad i gefnogi pleidleiswyr sydd â cholled golwg i bleidleisio'n annibynnol ac yn gyfrinachol. Er enghraifft os ydynt yn anghyfarwydd â chyfarpar pleidleisio hygyrch
• Nid yw gorsafoedd pleidleisio'n cynnwys y cyfarpar neu nid yw staff gorsafoedd pleidleisio'n ymwybodol o'r cyfarpar a all gefnogi pobl ddall a phobl rhannol ddall - er enghraifft, y copi llaw o'r fersiwn print bras o'r papur pleidleisio a'r ddyfais bleidleisio gyffyrddadwy gywir  
• Nid yw staff gorsafoedd pleidleisio yn ddigon ymwybodol o golled golwg ac nid ydynt yn gwybod sut i ryngweithio'n briodol â rhywun sydd â cholled golwg

Mae'r adran hon yn amlinellu'r wybodaeth i bleidleiswyr y mae'n rhaid ei darparu yn yr orsaf bleidleisio ynghyd â rhestr o gyfarpar rydym yn cynghori y dylid ei darparu mewn gorsafoedd pleidleisio i helpu i leihau neu ddileu rhwystrau hysbys a sicrhau bod y broses bleidleisio mor hygyrch â phosibl i bleidleiswyr anabl.      

Mae hefyd yn cyfeirio at gyfarpar ychwanegol pellach y gall fod yn briodol ei ddarparu os byddwch yn nodi neu'n cael gwybod am anghenion penodol pleidleiswyr anabl.  

Gwybodaeth i bleidleiswyr

Er mwyn helpu pleidleiswyr i ddeall y broses bleidleisio a sut i farcio eu papur pleidleisio, mae'n rhaid i chi ddarparu'r canlynol:

• Hysbysiad y tu mewn a'r tu allan i'r orsaf bleidleisio sy'n rhoi cyfarwyddiadau ar sut i bleidleisio yn yr etholiad.1
• Hysbysiad ym mhob bwth pleidleisio sy'n rhoi gwybodaeth am sut i farcio'r papur pleidleisio yn yr etholiad.2  
• Rhaid arddangos o leiaf un copi sampl mawr o'r papur pleidleisio y tu mewn i'r orsaf bleidleisio, yn ddelfrydol mewn man â digon o olau lle y gall pleidleiswyr ei weld yn hawdd cyn cael eu papur pleidleisio.3  Bydd arddangos sampl o bapurau pleidleisio print mawr yn amlwg yn yr orsaf yn helpu pleidleiswyr sy'n rhannol ddall a phleidleiswyr a hoffai gael rhywfaint o amser i edrych ar y papur pleidleisio cyn mynd i mewn i'r bwth.
• Copi llaw wedi'i chwyddo o'r papur pleidleisio. Gall pleidleiswyr sy'n rhannol ddall fynd â hwn gyda nhw i'r bwth pleidleisio er mwyn cyfeirio ato wrth farcio eu papur pleidleisio neu ar gais i unrhyw bleidleisiwr arall os byddai'n ddefnyddiol iddynt.      

Mae'n rhaid i chi ystyried a yw'n briodol gwneud hysbysiadau'n fwy hygyrch i amrywiaeth ehangach o bleidleiswyr4 drwy eu darparu mewn ieithoedd a fformatau amgen, e.e. mewn Braille, mewn ieithoedd heblaw Cymraeg neu Saesneg, ar ffurf darluniau5 neu ar ffurf sain.6 Mae Gwasanaeth Cyfathrebu'r Llywodraeth wedi cynnwys canllawiau ar ei wefan am sicrhau bod deunydd sy'n cael ei gyfathrebu yn hygyrch.   

Yn ogystal â bodloni'r gofynion statudol gofynnol a nodir uchod, dylech hefyd sicrhau bod unrhyw gopïau sampl ychwanegol a chopïau wedi'u chwyddo o'r adnoddau papur pleidleisio ar gael yn rhwydd ac yn weladwy yn yr orsaf bleidleisio – bydd sicrhau y gellir eu gweld yn rhwydd a'u bod wedi'u marcio'n glir yn golygu eu bod yn hygyrch i bleidleiswyr.   

Cyfarpar i helpu pleidleiswyr i gymryd rhan 

Mae dyletswydd arnoch i ddarparu i bob gorsaf bleidleisio unrhyw gyfarpar y mae’n rhesymol ei ddarparu at ddibenion galluogi pobl berthnasol i bleidleisio’n annibynnol ac yn gyfrinachol, neu ei gwneud yn haws iddynt wneud hyn.7 Mae gennym ddyletswydd i roi arweiniad mewn perthynas â'ch dyletswydd i ddarparu'r cyfarpar hwn.8  Mae'n rhaid i chi gadw'r canllawiau hyn mewn cof wrth gyflawni eich dyletswydd i ddarparu cyfarpar priodol ond, yn y pen draw, eich lle chi fel Swyddog Canlyniadau yw penderfynu ar y trefniadau a'r cyfarpar sy'n rhesymol er mwyn galluogi pleidleiswyr anabl yn eich ardal i fwrw eu pleidlais yn annibynnol ac yn gyfrinachol neu i'w gwneud yn haws iddynt wneud hyn.  
 
Nod y canllawiau hyn yw eich cefnogi drwy dynnu sylw at y mathau o gyfarpar a all helpu i ddileu rhwystrau i bleidleisio i bleidleiswyr anabl. Gall ffactorau sy'n unigryw i'ch ardal leol – o ran maint a graddfa gorsafoedd pleidleisio, neu ofynion penodol eich etholaeth leol – lywio'r dull y byddwch yn penderfynu ei gymryd. 

Dylai penderfyniadau ynghylch cyfarpar priodol fod wedi'u hystyried yn ofalus, dylent fod yn dryloyw a dylid eu hadolygu'n rheolaidd. Ceir rhagor o wybodaeth am hyn yn Gwneud penderfyniadau ynghylch darparu cymorth a chyfarpar ychwanegol i bleidleiswyr 

Rhoddir cyllid ychwanegol i chi gan yr Adran Ffyniant Bro, Tai a Chymunedau i gefnogi'r gwaith o gynnal etholiadau hygyrch. Mae Llywodraeth y DU wedi rhoi manylion a chanllawiau ar sut y bydd y cyllid ar gael, gan gynnwys ar gyfer digwyddiadau pleidleisio cenedlaethol.  

Drwy ein gwaith gyda sefydliadau cymdeithas sifil ac elusennau, rydym wedi nodi amrywiaeth o gyfarpar a all helpu i oresgyn y rhwystrau hysbys a wynebir gan bobl anabl. Mae llawer o'r eitemau hyn ar gael yn hawdd, heb gostio llawer, a gallant gael effaith wirioneddol a chadarnhaol ar brofiad pleidleiswyr yn yr orsaf bleidleisio. Fel gofyniad sylfaenol, dylai'r cyfarpar canlynol gael ei ddarparu ym mhob gorsaf bleidleisio er mwyn cefnogi pleidleiswyr anabl:  

• Cadair/rhywle i eistedd – mae hyn yn cynnig lle i bleidleiswyr orffwys os na allant sefyll am gyfnodau hir a sedd i bleidleiswyr a hoffai dreulio ychydig o amser yn meddwl cyn mynd i mewn i'r bwth pleidleisio.  
• Chwyddwydrau – gall y rhain roi cymorth i bleidleiswyr sydd â nam ar eu golwg bleidleisio'n annibynnol drwy gynyddu maint y testun sydd ar ddogfen. Bydd y cryfder sydd ei angen ar chwyddwydr yn amrywio yn dibynnu ar faint o olwg sydd gan bleidleisiwr. Efallai y bydd angen i chi ddarparu mwy na chwyddwydr un cryfder yn dibynnu ar anghenion y pleidleisiwr mewn gorsaf bleidleisio benodol.
• Dyfais bleidleisio gyffyrddadwy – Mae dyfeisiau pleidleisio cyffyrddadwy yn helpu pleidleiswyr sydd â nam ar eu golwg i farcio eu pleidlais ar y papur pleidleisio yn y lle cywir, os bydd wedi'i leoli ar y papur pleidleisio'n gywir.  Gwelwyd eu bod yn rhoi cymorth i gwblhau'r papur pleidleisio unwaith y bydd pleidleiswyr sydd â nam ar eu golwg yn gwybod y safle ar y papur pleidleisio neu'r ymgeisydd y maent am bleidleisio drosto. Nid ydynt yn galluogi pleidleiswyr dall i bleidleisio'n annibynnol oni fydd hefyd ganddynt wybodaeth am drefn yr ymgeiswyr ar y papur pleidleisio. 
• Bwth pleidleisio ar lefel cadair olwyn – mae hwn yn helpu i sicrhau y gall pleidleiswyr sy'n defnyddio cadair olwyn gyrraedd arwyneb ysgrifennu is fel y gallant fwrw eu pleidlais yn gyfrinachol mewn bwth hygyrch.
• Bathodynnau ar gyfer adnabod staff gorsafoedd pleidleisio – mae'r rhain yn helpu pleidleiswyr i nodi'n haws pwy sy'n aelod o staff yn yr orsaf bleidleisio ac felly y gallant ofyn iddo am gymorth. Gellir teilwra'r math o fathodyn a thestun a ddefnyddir i amgylchiadau lleol unigol. Er enghraifft, gallech roi bathodyn i staff gorsafoedd pleidleisio sy'n nodi eu henw cyntaf ac yn egluro eu rôl a'u bod yn hapus i helpu.
• Darn gafael ar gyfer pensil – gall y rhain helpu pleidleiswyr sydd â namau medrusrwydd i afael mewn pensil a'i ddefnyddio'n annibynnol.
• Rampiau (ar gyfer adeiladau â grisiau) – mae'r rhain yn cefnogi mynediad i orsaf bleidleisio ar gyfer pleidleiswyr sy'n defnyddio cadair olwyn neu sy'n ei chael hi'n anodd defnyddio grisiau.
• Teclynnau tynnu sylw dros dro neu glychau drws dros dro ar gyfer unrhyw ddrysau y mae angen eu cadw ar gau yn ystod y dydd (er enghraifft, drysau tân) – mae'r rhain yn galluogi pleidleiswyr i roi gwybod i staff yr orsaf bleidleisio fod angen cymorth arnynt i agor y drws fel y gallant fynd i mewn i'r orsaf bleidleisio. Nid oes angen i'r rhain fod wedi'u gosod yn barhaol na bod wedi'u gosod mewn adeilad a ddefnyddir fel gorsaf bleidleisio ond gellir eu gosod dros dro ar lefel hygyrch ar fwrdd neu gadair wrth unrhyw ddrysau y mae'n rhaid iddynt gael eu cadw ar gau.  
• Goleuadau priodol – mae golau da mewn rhai gorsafoedd pleidleisio ond mae angen goleuadau ychwanegol wrth y ddesg mewn rhai eraill, i sicrhau y gall pleidleiswyr weld wynebau'r staff yn glir; ac yn y bythau pleidleisio, er mwyn helpu pleidleiswyr sydd â nam ar eu golwg i allu darllen a chwblhau'r papur pleidleisio. 
• Lleoedd parcio ar gyfer pleidleiswyr anabl (os bydd lleoedd parcio ar gael yn y lleoliad) – mae hyn yn sicrhau y gall pleidleiswyr anabl barcio mor agos i'r orsaf bleidleisio â phosibl.

Nid y cyfarpar a ddangosir yn y rhestr uchod yw'r unig gyfarpar y gallwch ei ddarparu ac ni ddylech leihau na symud unrhyw gyfarpar rydych wedi'i ddarparu i gefnogi pleidleiswyr anabl mewn gorsafoedd pleidleisio yn eich ardal.  
    
Ceir cyfarpar arall y gall fod yn briodol ei ddarparu mewn gorsafoedd pleidleisio lle rydych wedi gallu nodi a fyddai'n galluogi pleidleiswyr dall, rhannol ddall neu anabl i bleidleisio'n anabl ac yn gyfrinachol neu i'w gwneud yn haws iddynt wneud hyn. Ymysg yr enghreifftiau o gyfarpar arall y gallech ei ddarparu mae:   

• Dolen sain – mae'r rhain yn helpu pleidleiswyr sy'n gwisgo cymhorthion clywed i gyfathrebu yn yr orsaf bleidleisio. Mae dolen sain wedi'i gosod fel mater o drefn mewn rhai adeiladau ac, os felly, dylech ei defnyddio. Os nad yw hyn ar gael, gellid defnyddio dolen sain gludadwy.     
• Dyfeisiau sain – darnau o gyfarpar sy'n atgynhyrchu, yn recordio neu'n prosesu sain yw'r rhain. Gellir defnyddio dyfais sain ar y cyd â'r ddyfais bleidleisio gyffyrddadwy gan alluogi pleidleiswyr sy'n ddall neu'n rhannol ddall i wrando ar restrau o ymgeiswyr ac yna farcio eu papur pleidleisio yn annibynnol.  
• Gwybodaeth mewn fformat hawdd ei ddeall – mae hyn yn cyfeirio at gyflwyno testun mewn fformat hygyrch sy'n hawdd ei ddeall. Yn aml bydd y fformat hwn yn ddefnyddiol i bobl ag anableddau dysgu, a gall fod yn fuddiol i bobl sydd â chyflyrau eraill sy'n effeithio ar sut maent yn prosesu gwybodaeth hefyd.
• Gwybodaeth mewn fformatau print bras – caiff print bras ei ddiffinio fel 16pt Arial neu fwy ac sy'n cydymffurfio â chanllawiau print clir sy'n ymwneud â chynllun, defnydd o ffontiau a delweddau. Mae'n aml yn ddefnyddiol i bleidleiswyr sydd â nam ar eu golwg a gall hefyd fod yn fuddiol i bleidleiswyr oedrannus, pleidleiswyr dyslecsig a phleidleiswyr sydd â dementia. 

Dylid cadw'r cyfarpar a'r adnoddau rydych yn eu darparu i bleidleiswyr anabl yng ngolwg pawb ac wedi'i farcio'n glir fel y gellir ei adnabod a'i gyrraedd yn hawdd. 

Fel Swyddog Canlyniadau, gallwch ddefnyddio data lleol a all fod ar gael i lywio eich penderfyniadau am y cymorth a'r cyfarpar ychwanegol rydych yn ei ddarparu mewn gorsafoedd pleidleisio i alluogi pleidleiswyr dall, rhannol ddall neu anabl i bleidleisio'n annibynnol ac yn gyfrinachol neu i'w gwneud yn haws iddynt wneud hyn. Ceir rhagor o wybodaeth am gyrchu a defnyddio data a ddelir gan eich awdurdod lleol am breswylwyr anabl yn Rhannu gwybodaeth yn uniongyrchol â phleidleiswyr anabl 

Mae'n bosibl y byddwch yn cael ceisiadau i ddarparu cymorth neu gyfarpar ychwanegol, yn ogystal â'r hyn sydd gennych neu rydych eisoes yn bwriadu ei ddarparu.

Er enghraifft, efallai y byddwch yn cael gwybod gan bleidleisiwr â math penodol o nam ei fod yn wynebu anfantais sylweddol o hyd (h.y. anfantais sy'n fwy na mân neu ddibwys) er gwaethaf eich addasiadau, am fod ganddo anghenion ychwanegol.

Mewn achosion o'r fath, fel rhan o'ch dyletswydd o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2020, rhaid i chi ystyried y cais a phenderfynu a yw'n rhesymol darparu cymorth a/neu gyfarpar ychwanegol er mwyn dileu'r anfantais sylweddol y mae'r pleidleisiwr wedi'i nodi a thynnu eich sylw ati. Nid oes unrhyw broses benodol yn y gyfraith ar gyfer sut y byddwch yn penderfynu bod cyfarpar yn rhesymol. Mae'r Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol yn cyhoeddi cyngor ar wneud addasiadau rhesymol yn y gweithle. Er nad yw wedi'i ysgrifennu'n benodol ar gyfer Swyddogion Canlyniadau, gall fod yn ddefnyddiol i'ch helpu i benderfynu a yw'n rhesymol gwneud addasiad.    

Rhaid ystyried pob cais yn ôl ei deilyngdod a gyda'r bwriad o barhau i gefnogi hawl pob pleidleisiwr i allu bwrw ei bleidlais. Pan fyddwch yn gwneud eich penderfyniad ynghylch a yw'n rhesymol gwneud addasiad, mae amrywiaeth o ffactorau y dylech eu hystyried, gan gynnwys y canlynol:

• A fydd darparu'r cymorth neu'r cyfarpar ychwanegol y gofynnwyd amdano yn galluogi pleidleiswyr anabl i bleidleisio, neu'n ei gwneud yn haws iddynt wneud hyn?   
• Pa mor hawdd neu ymarferol yw darparu'r cymorth ychwanegol neu gyflenwi'r cyfarpar y gofynnwyd amdano? Er enghraifft:
  • A oes modd prynu'r cyfarpar yn hawdd? 
  • A yw'r goblygiadau o ran cost yn rhesymol? 
  • A oes unrhyw opsiynau amgen ar gael sy'n fwy cost effeithiol neu y mae'n haws cael gafael arnynt?
  • Ai cyfarpar untro yw hwn neu a ellir ei ddefnyddio ar gyfer digwyddiadau pleidleisio yn y dyfodol?
• A yw'r cyfarpar y gofynnwyd amdano yn gludadwy ac a ellir ei gludo i orsaf bleidleisio arall pe bai angen (er enghraifft, oherwydd newid munud olaf i'r orsaf bleidleisio)?
• A oes unrhyw oblygiadau hyfforddiant i'w hystyried er mwyn i staff ddarparu'r cymorth gofynnol neu helpu pobl i ddefnyddio'r cyfarpar?
• A ydych wedi cysylltu ag unigolion yn eich awdurdod lleol sydd ag arbenigedd mewn cydraddoldeb, amrywiaeth a chynhwysiant i gael cyngor?

Nid yw'n ofynnol i chi gytuno i bob cais am gymorth ychwanegol na chyfarpar, ond rhaid i chi allu dangos eich bod wedi cyflawni eich dyletswydd ragweledol o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010 ac wedi ystyried pob cais yn briodol gan ddefnyddio meini prawf teg a chyson. Dylech gadw gwybodaeth ddigonol am geisiadau at ddibenion cynllunio yn y dyfodol ac i'ch galluogi i adolygu effeithiolrwydd eich darpariaeth ar gyfer pleidleiswyr anabl. 

Cadw gwybodaeth pan fydd pleidleisiwr anabl yn cysylltu â chi ynghylch cymorth neu gyfarpar ychwanegol 

Os bydd pleidleisiwr anabl yn cysylltu â chi yn gofyn am gymorth neu gyfarpar ychwanegol, mae'n bosibl y byddwch yn cael data categori arbennig sensitif am yr unigolyn hwnnw a'i anghenion penodol. Ystyrir mai chi fydd y rheolydd data ar gyfer y data sensitif hyn a'ch cyfrifoldeb chi yw sicrhau eich bod yn eu rheoli yn unol â gofynion diogelu data, gan gynnwys sicrhau bod yr unigolyn yn ymwybodol o sut y caiff ei ddata eu prosesu.   

Dylech geisio cyngor gan eich Swyddog Diogelu Data ynghylch beth i'w wneud gyda'r data ar ôl eu prosesu ac a oes angen i chi ddiweddaru unrhyw hysbysiadau preifatrwydd perthnasol. Ceir rhagor o wybodaeth am reoli data categori arbennig yn ein canllawiau ar ddiogelu data. 

Er mwyn helpu i sicrhau bod pob pleidleisiwr yn cael mynediad cyfartal i bleidleisio ac yn cael cymorth priodol, mae'n bwysig bod pawb sy'n gweithio i gynnal yr etholiad neu i roi gwybodaeth i bleidleiswyr yn ymwybodol o anghenion pobl anabl.   

Dylech ddarparu hyfforddiant ymwybyddiaeth o hygyrchedd i'r holl staff sy'n rhyngweithio â phleidleiswyr, gan gynnwys staff sy'n cefnogi gwasanaethau etholiadol, er mwyn helpu i wella eu dealltwriaeth o anghenion pleidleiswyr anabl a phwysigrwydd cyfathrebu clir.   

Gan weithio gyda phartneriaid allanol, rydym wedi datblygu adnoddau a allai helpu eich staff i ddeall rhwystrau i bleidleisio a phrofiadau pleidleiswyr anabl yn yr orsaf bleidleisio, gan gynnwys:

• Fideo RNIB sy'n rhannu'r profiad o bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio i'r rheini â cholled golwg
• Fideos Mencap sy'n rhannu profiadau Charlotte a Harry o bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio ag anabledd dysgu

Gallwch geisio cyngor gan eich swyddog Cydraddoldeb, Amrywiaeth a Chynhwysiant neu eich adran Adnoddau Dynol ar hyfforddiant ymwybyddiaeth o hygyrchedd arall y gallech fanteisio arno.    

Dylai staff hefyd fod yn ymwybodol o'r adnoddau sydd ar gael gennym ar ein gwefan a'n sianel YouTube i gynorthwyo pobl anabl i ddeall pleidleisio a beth i'w ddisgwyl yn yr orsaf bleidleisio. I gael rhagor o wybodaeth a'r newyddion diweddaraf am ein hadnoddau, gallwch danysgrifio i'r Gofrestr, ef ein cylchlythyr cofrestru i bleidleiswyr a'ch canllaw i gefnogi pleidleiswyr i gofrestru a chymryd rhan.

Yn ogystal, gallech ystyried caffael neu ddatblygu adnoddau bytholwyrdd nad ydynt yn ymwneud ag etholiad penodol fel y gallwch eu defnyddio drwy'r flwyddyn am sawl blynedd mewn partneriaeth â sefydliadau cymdeithas sifil sy'n cefnogi eu rhanddeiliaid ac yn dadlau drostynt ar faterion sy'n ymwneud â hygyrchedd pleidleisio.   

Hyfforddiant i staff gorsafoedd pleidleisio er mwyn cefnogi hygyrchedd

Mae hefyd yn hanfodol bod eich hyfforddiant i staff gorsafoedd pleidleisio yn ymdrin â phwysigrwydd bod yn ymwybodol o anghenion hygyrchedd pleidleiswyr yn yr orsaf bleidleisio a pha gamau y dylent eu cymryd i'w cefnogi.     

Mae gweithredoedd ac ymddygiadau staff gorsafoedd pleidleisio yn allweddol i sicrhau bod profiad pleidleiswyr yn yr orsaf bleidleisio yn un cadarnhaol. Gall pethau syml megis cynnig cymorth a gwrando ar gwestiynau pleidleiswyr wneud gwahaniaeth go iawn.  

Yn ogystal â chodi ymwybyddiaeth o anghenion hygyrchedd yn gyffredinol, mae'n bwysig bod eich hyfforddiant i staff gorsafoedd pleidleisio yn cwmpasu'r canlynol:

• y rhwystrau a wynebir gan bleidleiswyr anabl yn yr orsaf bleidleisio a sut y gall staff gorsafoedd pleidleisio helpu i'w lleihau 
• ymwybyddiaeth nad oes rhwystrau cyfreithiol i atal pobl anabl rhag pleidleisio, gan gynnwys pleidleiswyr ag unrhyw anabledd dysgu neu nam gwybyddol
• ymwybyddiaeth nad yw pob anabledd yn weledol nac yn amlwg, ac na ddylai staff gorsafoedd pleidleisio wneud rhagdybiaethau ynghylch pa gyfarpar y gall fod ei angen ar bleidleiswyr a phwysigrwydd ystyried anghenion y person, nid anabledd penodol
• ymwybyddiaeth y gall fod gan rai pleidleiswyr fwy nag un nam – er enghraifft, nam ar eu golwg a dementia  
• pwysigrwydd cyfathrebu clir mewn perthynas â'r broses bleidleisio 
• pwysigrwydd cyfathrebu'n glir fod cymorth ar gael os bydd angen  
• ymwybyddiaeth o'r cyfarpar a ddarperir yn yr orsaf bleidleisio, a sut i'w ddefnyddio, er mwyn galluogi pleidleiswyr anabl i bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio, a'i gwneud yn haws iddynt wneud hyn, gan gynnwys yn benodol gyfarpar penodol y gall staff gorsafoedd pleidleisio fod yn llai cyfarwydd ag ef, fel dolenni sain
• ymwybyddiaeth y gall cydymaith sy'n cynorthwyo pleidleisiwr fod yn unrhyw un dros 18 oed ac os ydynt wedi cwblhau'r datganiad, y gall fynd gyda phleidleisiwr i'r bwth i'w gynorthwyo
• ymwybyddiaeth y gall pleidleiswyr anabl gael anifail cymorth gydag ef ac na ddylid atal anifeiliaid cymorth rhag mynd i mewn i'r orsaf bleidleisio
• ymwybyddiaeth y gall pleidleiswyr â cholled golwg ddefnyddio apiau ar eu ffonau symudol neu gario cyfarpar cymorth maint poced, fel chwyddwydr fideo i'w helpu i ddarllen dogfennau yn y bwth pleidleisio neu ar y cyd â dyfais bleidleisio gyffyrddadwy
• ymwybyddiaeth ei bod yn dderbyniol defnyddio apiau testun i leferydd mewn gorsafoedd pleidleisio
• ymwybyddiaeth o ddulliau cyfathrebu amgen y gall pleidleiswyr eu defnyddio fel Makaton ac Iaith Arwyddion Prydain (BSL)

Yn ein canllawiau craidd i Swyddogion Canlyniadau ar gyfer pob math o etholiad, ceir dolenni i hyfforddiant ar gyfer staff gorsafoedd pleidleisio sy'n cynnwys gwybodaeth am y rôl sydd gan staff gorsafoedd pleidleisio yn sicrhau bod pleidleisio yn hygyrch a bod cyfarpar ar gael i gefnogi pleidleiswyr anabl â hygyrchedd, y dylech dynnu sylw ati wrth friffio staff gorsafoedd pleidleisio. 

Mae'r rhan hon o'r canllawiau yn cwmpasu'r camau y gallwch eu cymryd i godi ymwybyddiaeth o'r broses bleidleisio a'r cymorth sydd ar gael i bleidleiswyr.

Mae'n bwysig bod gennych strategaeth gyfathrebu glir er mwyn helpu i fynd i'r afael â'r rhwystrau a wynebir gan rai pleidleiswyr, yn ogystal â sicrhau bod pleidleiswyr yn ymwybodol o'r cymorth sydd ar gael i'w galluogi i bleidleisio'n annibynnol ac yn gyfrinachol neu i'w gwneud yn haws iddynt wneud hyn. Mae hyn yr un mor bwysig ar gyfer is-etholiadau neu ddigwyddiadau pleidleisio annisgwyl, a all gael eu cynnal ar fyr rybudd, ag y mae ar gyfer etholiadau a drefnwyd. 

Dylech ddiweddaru eich strategaeth ymwybyddiaeth y cyhoedd drwy nodi sut a phryd y byddwch yn gwneud y canlynol:

• Nodi partneriaid a sefydliadau anabledd perthnasol a chyfathrebu â nhw er mwyn ystyried cyfleoedd i gydweithio a chodi ymwybyddiaeth
• Hyrwyddo a rhannu gwybodaeth â phleidleiswyr anabl am y broses o bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio a'r cymorth a'r cyfarpar sydd ar gael
• Gofyn am adborth ar y cymorth a'r cyfarpar a ddarperir – er enghraifft, drwy wneud ymdrech ragweithiol i wahodd sylwadau drwy eich gwefan neu eich sianeli cyfryngau cymdeithasol.

Er mwyn eich cefnogi i gynllunio a datblygu eich gweithgarwch codi ymwybyddiaeth y cyhoedd, byddwn yn darparu cyfres o asedau cyfryngau cymdeithasol enghreifftiol a thempledi copi gwe a fydd ar gael ar ein gwefan. Byddwn yn diweddaru'r canllawiau hyn â dolen i'r adnoddau newydd pan fyddant ar gael.

Gall rhannu gwybodaeth yn uniongyrchol â phleidleiswyr anabl fod yn ffordd ddefnyddiol o ddysgu mwy am y mathau o ddarpariaeth sydd eu hangen ar bleidleiswyr anabl fel rhan o'ch dyletswydd ragweledol o dan y Ddeddf Cydraddoldeb.  

Mae ymgysylltu ag etholwyr yn gyfle i ddarparu gwybodaeth am y math o gymorth y gellid ei roi i'w helpu i gymryd rhan mewn etholiadau ac i ofyn am y fformat maent yn ei ffafrio ar gyfer gohebiaeth hygyrch, sy'n arbennig o fuddiol i bobl ddall neu bobl rhannol ddall sydd wedi'u hallgáu'n ddigidol.  

Dylech archwilio ffyrdd o weithio gydag eraill yn eich awdurdod lleol a all eich helpu i nodi etholwyr anabl yn eich ardal, i'ch galluogi i gyfathrebu â nhw'n uniongyrchol.  

Mae cofrestrau colled golwg yn rhestru'r bobl yn yr ardal leol sydd ag ardystiad o nam ar eu golwg. 

Yn Lloegr, o dan Ddeddf Gofal 2014, gall awdurdodau lleol ddefnyddio cofrestrau colled golwg i sicrhau bod gwybodaeth am wasanaethau ar gael i'r person hwnnw er enghraifft i ofyn a ellid rhoi cymorth i'w helpu i gymryd rhan mewn digwyddiadau etholiadol.1 Gall y mynediad sydd gennych i'r wybodaeth hon amrywio yn dibynnu a ydych wedi cael eich penodi gan awdurdod dosbarth neu awdurdod unedol. 

Yng Nghymru a'r Alban, gallwch gysylltu â'r adrannau gofal cymdeithasol perthnasol i oedolion ac yng Ngogledd Iwerddon, gallwch gysylltu â'r Ymddiriedolaethau Iechyd a Gofal Cymdeithasol perthnasol i gael cyngor ar sut y gallwch gael gwybodaeth o gofrestrau colled golwg a ddelir ganddynt.

Gall defnyddio data lleol yn rhagweithiol drwy geisio gwybodaeth o'r gofrestr colled golwg neu drwy ddefnyddio adnodd fel yr adnodd data colled golwg a ddarperir gan yr RNIB eich helpu i ganfod sawl etholwr yn eich ardal y mae colled golwg wedi effeithio arnynt. Gall gwybod mwy am nifer yr etholwyr yr effeithir arnynt eich helpu:

• i ragweld anghenion pobl ddall a phobl rhannol ddall yn eich ardal, er enghraifft, drwy sicrhau y caiff cardiau pleidleisio eu hanfon yn y fformatau maent yn eu ffafrio gan eu galluogi i gael y wybodaeth amdanynt yn annibynnol
• i gydymffurfio â'ch dyletswydd o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010 er mwyn gwneud addasiadau rhesymol i gynorthwyo unigolion ar y gofrestr i gymryd rhan mewn etholiadau.

Mae amrywiaeth o ffyrdd y gallwch ddarparu a hyrwyddo gwybodaeth am y broses bleidleisio a'r cymorth sydd ar gael i bleidleiswyr. Gall y gwaith cyfathrebu a wnewch helpu i oresgyn rhai o'r rhwystrau hysbys i bleidleiswyr anabl a gall wneud gwahaniaeth gwirioneddol i'w helpu i gymryd rhan yn hyderus.

Byddwn yn darparu cyfres o adnoddau a all eich cefnogi i hyrwyddo gwybodaeth am y broses bleidleisio a'r cymorth sydd ar gael, gan gynnwys adnoddau a fydd yn cyfeirio at ganllawiau ar ohebiaeth hygyrch. Byddwn yn gweithio'n uniongyrchol gyda sefydliadau anabledd i lywio'r adnoddau a ddarperir gennym, a byddwn yn ceisio adeiladu ar yr adnoddau hyn flwyddyn ar ôl blwyddyn fel rhan o'n gwaith gwerthuso a gwella parhaus. Byddwn yn diweddaru'r canllawiau hyn drwy gynnwys dolenni pan fydd yr adnoddau ar gael.   

Darparu gwybodaeth am leoliad gorsafoedd pleidleisio

Yn ôl adborth gan sefydliadau sy'n cynrychioli pobl anabl, mae rhai pleidleiswyr yn ei chael hi'n anodd cael gwybodaeth am leoliadau gorsafoedd pleidleisio. Mewn partneriaeth â Democracy Club, rydym yn darparu adnodd chwilio am godau post ar ein gwefan.

I sicrhau bod y wybodaeth hon mor weladwy â phosibl, dylech hyrwyddo'r adnodd chwilio am godau post gymaint â phosibl. Gallech gynnwys yr adnodd ar eich gwefan eich hun, gan ddefnyddio'r teclyn rydym wedi'i ddarparu, neu ychwanegu dolen i'n gwefan. Gallech hefyd rannu'r ddolen â rhwydweithiau mewnol presennol neu sefydliadau allanol rydych yn gweithio gyda nhw a'u hannog i'w rhannu â'u rhanddeiliaid. Hefyd, gallech gynnwys y ddolen ar yr hysbysiad ynghylch lleoliad gorsafoedd pleidleisio. Os bydd angen rhagor o wybodaeth neu gymorth arnoch mewn perthynas â defnyddio'r adnodd chwilio, ewch i wefan Democracy Club.

Darparu gwybodaeth bellach am bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio

Er mwyn helpu i oresgyn pryderon a lliniaru gorbryder ynghylch sut beth fydd pleidleisio yn yr orsaf bleidleisio, yn ogystal ag unrhyw wybodaeth rydych yn ei harddangos ar hysbysfyrddau cyhoeddus, gallech ddarparu tudalen benodol ar eich gwefan sy'n cynnwys deunydd hygyrch i helpu pleidleiswyr sydd am ddysgu mwy am bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio.   

Gallai eich cynnwys hygyrch ar y we gynnwys: 

• gwybodaeth am y cymorth a'r gefnogaeth sydd ar gael yn yr orsaf bleidleisio, gan gynnwys: 
  • ymwybyddiaeth y gall cydymaith sy'n cynorthwyo pleidleisiwr fod yn unrhyw un dros 18 oed ac os ydynt wedi cwblhau'r datganiad, y gall fynd gyda phleidleisiwr i'r bwth i'w gynorthwyo
  • bod Swyddog Llywyddu yn gallu helpu pleidleisiwr 
  • y math o gyfarpar a fydd ar gael a sut i wneud cais i gael cyfarpar ychwanegol er mwyn diwallu angen penodol 
• gwybodaeth am beth i'w ddisgwyl wrth bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio, gan gynnwys:
  • dolenni i fideos am bleidleisio yn Iaith Arwyddion Prydain a Makaton
  • fideos gan Mencap â chanllawiau hawdd eu deall ar bleidleisio
  • pan fydd yr orsaf yn debygol o fod yn brysur a phryd mae'n debygol o fod yn dawel
  • argaeledd mannau tawel

Byddwn yn datblygu adnodd sy'n cyflwyno gwybodaeth am bleidleisio sydd wedi'i hysgrifennu mewn ffordd hygyrch, y gallech ei defnyddio i ddatblygu eich cynnwys hygyrch eich hun ar y we er mwyn ymgysylltu â phleidleiswyr a chodi eu hymwybyddiaeth. Byddwn hefyd yn cynnwys amrywiaeth o adnoddau a gwybodaeth i bleidleiswyr am y broses bleidleisio ar ein gwefan y gallwch gyfeirio etholwyr ati drwy ddolen ar ein tudalennau gwe. Byddwn yn diweddaru'r canllawiau hyn drwy gynnwys dolenni pan fydd yr adnoddau ar gael.

Cynnwys gwybodaeth ychwanegol ar gardiau pleidleisio a sicrhau bod yr wybodaeth yn hygyrch

Er bod y testun y mae'n rhaid ei gynnwys ar gardiau pleidleisio wedi'i bennu mewn deddfwriaeth, gallwch hefyd ychwanegu gwybodaeth bellach sy'n briodol yn eich barn chi.1 Yr unig eithriad i hyn yw etholiadau lleol yng Ngogledd Iwerddon lle mae cynnwys y cerdyn pleidleisio wedi'i bennu'n union ac ni chewch gynnwys unrhyw wybodaeth arall.2   

Mae Deddf Etholiadau 2022 yn cyflwyno heriau eraill i'r broses etholiadol y mae angen eu rhannu â phleidleiswyr cyn y digwyddiad pleidleisio. Bydd hyn yn golygu ar gyfer etholiadau perthnasol y gall fod angen i'r cerdyn pleidleisio fod yn llythyr er mwyn gallu cynnwys y wybodaeth berthnasol. Byddai defnyddio fformat gwahanol ar gyfer y cerdyn pleidleisio yn rhoi cyfle da i chi gynnwys gwybodaeth ychwanegol i bleidleiswyr am eu gorsaf bleidleisio a hygyrchedd y broses bleidleisio. Er enghraifft, gallech gynnwys dolen i dudalen we hygyrch neu ddarparu cod QR ar lythyr y cerdyn pleidleisio sy'n mynd â'r pleidleisiwr yn syth i dudalen we sy'n rhoi gwybodaeth am y broses bleidleisio neu'r cyfarpar a fydd ar gael.  

Am nad yw'r wybodaeth a roddir ar y cerdyn pleidleisio yn hygyrch i rai pleidleiswyr, dylech hefyd ystyried sut y gallwch wneud y wybodaeth ar y cerdyn pleidleisio yn fwy hygyrch drwy ei gyhoeddi mewn ffordd arall hefyd.   

Er enghraifft, gallech wneud y canlynol:

• rhoi gwybodaeth y cerdyn pleidleisio ar eich gwefan mewn fformat hygyrch, sy'n gydnaws â rhaglenni darllen sgrin.
• darparu fersiynau print bras neu hawdd eu darllen ar gais, a hyrwyddo hyn ar y cerdyn pleidleisio ei hun ac ar eich gwefan.
• anfon cerdyn pleidleisio a gwybodaeth arall yn uniongyrchol at etholwr yn y fformat y mae'n ei ffafrio yn ogystal â thrwy'r post, er enghraifft os byddwch yn gwybod bod angen i wybodaeth gael ei rhannu'n electronig mewn fformat hygyrch.

Ceir rhagor o wybodaeth am ddefnyddio data lleol mewn modd rhagweithiol i gysylltu ag unigolion am y fformatau maent yn eu ffafrio ar gyfer cardiau pleidleisio yn Rhannu gwybodaeth yn uniongyrchol â phleidleiswyr anabl.

Gallai anfon yr ohebiaeth ychwanegol hon hefyd gynnig cyfle i godi ymwybyddiaeth o'r hyn a fydd yn digwydd ar y diwrnod pleidleisio, beth i'w ddisgwyl yn yr orsaf bleidleisio a'r cyfarpar a fydd ar gael. 

Darparu papurau pleidleisio enghreifftiol hygyrch

Efallai y byddai'n ddefnyddiol i rai pleidleiswyr allu edrych ar y papur pleidleisio cyn mynd i'r orsaf bleidleisio er mwyn eu helpu i baratoi ar gyfer y broses bleidleisio. Gallech ddarparu papurau pleidleisio enghreifftiol ar eich gwefan er mwyn cefnogi hyn, a sicrhau eu bod yn hygyrch i etholwyr sy'n defnyddio rhaglenni darllen sgrin.  

Rhoi gwybodaeth i bleidiau gwleidyddol, ymgeiswyr ac asiantiaid am bleidleisio hygyrch mewn gorsafoedd pleidleisio

Dylech gynnwys gwybodaeth yn y sesiynau briffio y byddwch yn eu rhoi i ymgeiswyr ac asiantiaid am y cymorth a'r cyfarpar sydd ar gael mewn gorsafoedd pleidleisio, ynghyd â sut i wneud cais. Mae'n bosibl y bydd ymgeiswyr ac asiantiaid yn adnabod pleidleiswyr unigol y mae angen cymorth neu gyfarpar penodol arnynt a gallent helpu i sicrhau eu bod yn ymwybodol o'r cymorth sydd ar gael iddynt a sut i fanteisio arno. 

Mae'n bosibl y bydd gennych gydberthnasau â rhwydweithiau grwpiau anabledd a sefydliadau cymdeithas sifil eisoes. Os nad yw'r cydberthnasau hyn gennych, mae'n bosibl y bydd angen i chi weithio gyda phobl eraill sydd wedi meithrin cydberthnasau o'r fath, er enghraifft:   

• Timau ledled eich awdurdod lleol a all fod mewn cysylltiad â phobl anabl 
• Darparwyr gofal cymdeithasol, gan gynnwys cartrefi gofal a chanolfannau dydd
• Swyddogion cydraddoldeb
• Timau cyfathrebu
• Swyddogion tai
• Swyddogion Partneriaeth/Ymgysylltu â'r Cyhoedd
• Cynghorau Gwirfoddol Sirol/Grwpiau Pobl yn Gyntaf (Cymru)

Gall meithrin cydberthnasau â grwpiau anabledd a sefydliadau cymdeithas sifil sy'n weithredol yn eich ardal leol fod yn fuddiol oherwydd gallant roi cyngor i chi ar gamau penodol y gallwch eu cymryd i wella hygyrchedd pleidleisio mewn gorsafoedd pleidleisio mewn rhai lleoliadau. Gallant hefyd gynnig cyngor ar y mathau o ddulliau cyfathrebu y dylech eu defnyddio i hyrwyddo'r cyfarpar a'r cymorth sydd ar gael mewn gorsafoedd pleidleisio, yn ogystal â gwybodaeth am etholiadau yn fwy cyffredinol.      

Efallai y gall rhai timau yn eich awdurdod lleol neu sefydliadau lleol eraill hefyd roi cyngor i chi ar sut i benderfynu a ddylid darparu unrhyw gyfarpar penodol mewn gorsafoedd pleidleisio penodol i alluogi pleidleiswyr anabl i bleidleisio neu i'w gwneud yn haws iddynt wneud hyn. Mae'n bosibl hefyd y bydd ganddynt fynediad at gyfarpar arbenigol y gallech ei fenthyg neu ei logi a all fod o fudd i bleidleiswyr anabl yn lleol sydd ag anghenion penodol. Efallai y bydd sefydliadau a phartneriaid lleol hefyd yn gallu rhoi cyngor i chi ar y mathau o adnoddau neu gymorth y gallech eu darparu er mwyn lleihau rhwystrau i bleidleisio i bleidleiswyr anabl. 

Ar ôl pob etholiad, dylech werthuso'r cyfarpar a'r cymorth a ddarparwyd gennych mewn gorsafoedd pleidleisio a sut y gwnaethoch gyfathrebu â phleidleiswyr mewn perthynas â'u hanghenion a beth y gallant ei ddisgwyl. Er mwyn helpu â'ch gweithgareddau gwerthuso, byddwn yn darparu arolwg enghreifftiol i'w ddefnyddio â phleidleiswyr mewn gorsafoedd pleidleisio yr oedd angen cymorth ychwanegol arnynt wrth bleidleisio. Gellir defnyddio'r arolwg i gasglu eu hadborth ar eu profiad o bleidleisio a'r cymorth a oedd ar gael iddynt.  

Dylech wahodd adborth gan bleidleiswyr a grwpiau hygyrchedd ar eu profiad o bleidleisio mewn gorsafoedd pleidleisio, am yr hyn a weithiodd yn dda a beth nad oedd cystal, er mwyn helpu i lywio'r hyn rydych yn ei wneud i gefnogi pleidleiswyr anabl mewn digwyddiadau pleidleisio yn y dyfodol. 

Mae dulliau y gallech eu defnyddio i gasglu adborth yn cynnwys y canlynol:

• Darparu arolwg hawdd ei ddeall yn yr orsaf bleidleisio am y profiad pleidleisio.
• Gwahodd pleidleiswyr a sefydliadau partner i fynychu grwpiau ffocws i drafod eu profiadau o bleidleisio yn yr orsaf bleidleisio.
• Gwahodd staff gorsafoedd pleidleisio i drafod eu profiad o weithio mewn gorsaf bleidleisio lle darparwyd cyfarpar penodol, sut y gwnaethant ymdopi ag unrhyw sefyllfaoedd anodd ar y diwrnod, a'u hadborth ar yr hyfforddiant a gawsant.
• Adolygu unrhyw adborth a ddarparwyd mewn adroddiadau a gyflwynwyd gan Swyddogion Llywyddu ac arolygwyr gorsafoedd pleidleisio.
• Monitro'r defnydd o'r cyfarpar a ddarperir gennych mewn gorsafoedd pleidleisio drwy ofyn i staff gorsafoedd pleidleisio gadw cofnod yng nghofnodlyfr yr orsaf bleidleisio neu drwy arolygon neu adborth ar ôl yr etholiad.  

I sicrhau eich bod yn cael amrywiaeth eang o adborth allanol, dylech ystyried darparu amrywiaeth o opsiynau ar gyfer casglu safbwyntiau. Un ffordd dda o ganfod y dull mwyaf priodol o gyrraedd grŵp penodol o bleidleiswyr fyddai gofyn i'r sefydliadau partneriaeth rydych yn gweithio gyda nhw beth fyddai'n gweithio orau i'r pleidleiswyr y maent yn eu cefnogi. 

Mae'r Ddeddf Etholiadau'n ei gwneud hi'n ofynnol i'r Comisiwn adrodd ar y broses o roi'r darpariaethau hygyrchedd newydd ar waith. Er mwyn bodloni'r gofyniad hwnnw, byddwn yn gofyn am ddata ar y cyfarpar a'r cymorth sydd ar gael mewn gorsafoedd pleidleisio a ddylai fod yn wybodaeth sydd ar gael i chi eisoes i gefnogi eich prosesau cynllunio eich hun.  

Byddwn yn defnyddio ein gwaith ymgysylltu ac adrodd i dynnu sylw at enghreifftiau o arferion da sy'n dod i'r amlwg ac yn adlewyrchu'r rhain mewn fersiynau o'r canllawiau hyn yn y dyfodol i gefnogi eich gwaith o sicrhau bod y broses bleidleisio'n hygyrch.