Ar gyfer refferenda yn y DU, rydym yn edrych ar y ffordd y mae cwestiwn arfaethedig y refferendwm wedi'i eirio i wneud yn siŵr ei fod yn hawdd i bleidleiswyr ei ddeall. Fel rhan o'n hasesiad, rydym yn gwneud gwaith ymchwil gyda'r cyhoedd.

Ein rôl mewn cwestiynau refferenda

Yn ôl y gyfraith, mae'n rhaid i ni ystyried pa mor ddealladwy yw cwestiynau refferenda'r DU, cenedlaethol, rhanbarthol a rhai cwestiynau refferenda llywodraeth leol. Mae hyn yn ofyniad o Ddeddf Pleidiau Gwleidyddol, Etholiadau a Refferenda 2000.

Yn y cyd-destun yma, ry'n ni'n golygu refferenda lle gofynnit i bleidleiswyr bleidleisio ar gynnig y mae'r llywodraeth wedi'i ei roi gerbron y bobl.

Yn y math yma o refferendwm, caiff pleidleiswyr bapur pleidleisio sy'n cynnwys y cwestiwn neu'r cwestiynau ac o leiaf ddau ymateb posib i ddewis rhyngddynt. Mae faint o ymatebion y gall pleidleiswyr ddewis rhyngddynt yn dibynnu ar y system bleidleisio ar gyfer y refferendwm.

Ry'n ni wedi datblygu'r canllawiau hyn i:

  • ein help i asesu pa mor ddealladwy yw'r cwestiwn a gynigir
  • helpu pobl i ddrafftio cwestiynau refferendwm dealladwy

Yn y cyd-destun yma, mae 'cwestiwn' yn cynnwys y cwestiwn, yr ymatebion, ac unrhyw ddatganiad sy'n dod yn syth cyn y cwestiwn.

Canllawiau ar gyfer asesu cwestiynau refferendwm

Dylai cwestiwn refferendwm gyflwyno’r dewisiadau yn glir, yn syml ac mewn modd niwtral.

Dylai fod:

  • yn hawdd ei ddeall
  • yn berthnasol
  • yn ddiamwys

Dylai osgoi:

  • annog pleidleiswyr i ystyried un ymateb yn fwy na'r llall
  • camarwain pleidleiswyr

Rhestr wirio

Byddwn yn dilyn y rhestr hon i'n helpu i asesu pa mor ddealladwy yw cwestiwn.

  • Yw'r cwestiwn mewn iaith glir? Hynny yw, iaith sy'n bodloni'r canlynol:
    • defnyddio brawddegau byr (tua 15 i 20 gair)
    • yn syml, uniongyrchol a chryno
    • yn defnyddio geiriau cyfarwydd, ac yn osgoi jargon neu dermau technegol na fyddai'r mwyafrif o bobl yn ei ddeall
  • Yw'r cwestiwn wedi ei ysgrifennu mewn iaith niwtral, gan osgoi geiriau sy'n awgrymu barn yn amlwg neu'n ddealledig?
  • Yw'r wybodaeth sydd yn y cwestiwn yn ffeithiol, yn disgrifio'r cwestiwn a'r opsiynau’n glir ac yn gywir?
  • Yw'r cwestiwn yn osgoi cymryd unrhyw beth am farn y pleidleiswyr yn ganiataol?

Ein hymdriniaeth o ran cwestiynau refferendwm

Cwestiynau neu adborth

Os bydd gennych unrhyw gwestiynau neu adborth am y canllawiau hyn, gallwch gysylltu â ni.