Edrych yn ôl ar etholiadau mis Mai 2022

Bu’r ymateb gan bleidleiswyr yn hynod gadarnhaol. Dengys ein hymchwil bod y rhan fwyaf o bobl ar draws y DU o’r farn bod yr etholiadau ym mis Mai wedi’u cynnal yn llwyddiannus.

Roedd y lefelau boddhad gyda’r broses bleidleisio yn uchel iawn, gyda 95% o bleidleiswyr yng Ngogledd Iwerddon a Chymru, 96% yn Lloegr a 97% yn yr Alban yn dweud eu bod yn fodlon. Mae’r ffigurau hyn yn gyson gyda’r hyn y gwnaethom ganfod mewn etholiadau cymharol diweddar.

Gwnaethom hefyd ganfod bod bron pob pleidleisiwr ar draws y DU wedi dweud eu bod wedi’i ffeindio hi’n hawdd llenwi’r papur pleidleisio, gyda 95% o bleidleiswyr yn yr Alban, 97% yng Nghymru a Lloegr, a 98% yng Ngogledd Iwerddon yn dweud eu bod wedi’i ffeindio hi’n hawdd. Fodd bynnag, ym mhob adroddiad, rydym yn amlygu meysydd lle gellid gwneud gwaith pellach i ostwng rhwystrau i fynediad a gwella dealltwriaeth ac ymwybyddiaeth pleidleiswyr.

Rhoddodd ymgeiswyr ac ymgyrchwyr a ymatebodd i’n harolygon wybod i ni eu bod wedi teimlo y gallent gyfathrebu’n effeithiol gyda phleidleiswyr, ac fel rhan o’u hymgyrchoedd eu bod wedi defnyddio amrywiaeth o ddulliau, gan gynnwys deunyddiau argraffedig, cyfryngau cymdeithasol a chanfasio.

Yn gyffredinol, doedd dim problemau eang o ran ymgyrchu. Fodd bynnag, dywedodd nifer o ymgeiswyr wrthym eu bod wedi profi rhyw fath o broblem gyda chamdriniaeth neu fygythiadau yn ystod yr etholiadau (gan raddio hyn yn 2 neu’n uwch ar raddfa 1-5), er roedd graddau’r gofidion yn amrywio ar draws bedair rhan y DU.

Mae dadlau gadarn yn rhan hanfodol o ymgyrchoedd etholiadol, ond mae’n rhaid i hyn beidio ag arwain at fygythiadau neu gamdriniaeth a allai annog ymgeiswyr i beidio â sefyll etholiad neu ymgyrchu. Byddwn yn gweithio gyda llywodraethau’r DU a'r gymuned etholiadol ehangach er mwyn deall beth sy’n achosi i ymgeiswyr gael eu cam-drin a’u bygwth, a sicrhau bod mynd i’r afael â’r broblem hon yn fater brys.

Yn olaf, gadewch i ni edrych ar y rheiny sy’n sicrhau bod etholiadau’n gallu cael eu cynnal.

Yn gyffredinol, cafodd yr etholiadau ar draws y DU eu cynnal yn llwyddiannus, gyda dim ond nifer fach o broblemau gweinyddu prin. Fodd bynnag, mae capasiti a gwydnwch timau gweinyddu etholiadol yn dal i fod yn bryder sylweddol. Roedd staffio ac archebu lleoliadau yn broblem mewn rhai mannau, ac yng Nghymru crëwyd heriau gan y trosiant uchel o Swyddogion Canlyniadau.

Gwnaethom hefyd ganfod bod cyflwyno deddfwriaeth newydd yn hwyr yng Nghymru a chadarnhau’n hwyr y dull ar gyfer Covid-19 yng Ngogledd Iwerddon wedi cael effaith ar allu gweinyddwyr i gynllunio’n effeithiol ar gyfer yr etholiadau.

Mae eglurder cynnar ar ddeddfwriaeth yn hanfodol er mwyn caniatáu digon o amser i Swyddogion Canlyniadau a’u timau i gynllunio ar gyfer etholiadau, ac rydym yn parhau i argymell y dylai deddfwriaeth fod yn glir chwe mis cyn ei bod yn ofynnol i’r rheiny sy’n cynnal etholiadau gydymffurfio â hi neu ei rhoi ar waith.

Gan edrych ymlaen, o ystyried ystod a chwmpas y newidiadau a gyflwynwyd gan y Ddeddf Etholiadau, bydd gweithrediad effeithiol yn dibynnu ar ddatblygiad a chyflwyniad amserol deddfwriaeth fanwl. Dylai Llywodraeth y DU wneud yn siŵr bod polisïau cael eu cyflwyno gyda chyllid priodol a digon o amser ar gyfer cynllunio a pharatoadau angenrheidiol. Bydd eglurder a sicrwydd cynnar yn hanfodol er mwyn sicrhau bod gweinyddwyr etholiadol yn gallu cynllunio a pharatoi ar gyfer etholiadau llwyddiannus yn y blynyddoedd sydd i ddod.