Cafodd yr etholiadau eu rhedeg yn dda ond mae angen gwella pleidleisio drwy'r post a mynd i'r afael â cham-drin ymgeiswyr

Cafodd yr etholiad cyffredinol ym mis Gorffennaf ei redeg yn dda a llwyddodd mwyafrif helaeth y pleidleiswyr i fwrw eu pleidlais. Fodd bynnag, mae angen gwelliannau i fynd i’r afael â’r anawsterau a rwystrodd rhai pleidleiswyr post a thramor rhag cymryd rhan, yn ôl adroddiad a gyhoeddwyd gan y Comisiwn Etholiadol heddiw. 

Hefyd, yn ôl yr adroddiad, sy’n seiliedig ar ymchwil i etholiad cyffredinol y DU 2024 ac etholiadau lleol mis Mai, roedd lefelau annerbyniol o gam-drin a brawychu ymgeiswyr. Dywedodd bron i hanner yr ymgeiswyr eu bod wedi cael eu cam-drin neu eu brawychu yn ystod yr ymgyrch etholiadol, gyda menywod a lleiafrifoedd ethnig yn cael eu targedu'n arbennig. 

Mae'r Comisiwn wedi argymell nifer o welliannau i'r system i fynd i'r afael â'r heriau hyn. 

Bydd y Comisiwn yn cefnogi Cynhadledd y Llefarydd a chamau gweithredu cydgysylltiedig gan amrywiaeth o bartneriaid i fynd i’r afael ar fyrder â cham-drin a brawychu ymgeiswyr:

• Dylai heddluoedd ac erlynyddion barhau i drin honiadau ac achosion o frawychu sy'n gysylltiedig ag etholiadau o ddifrif. Dylai’r rheini sy'n cyflawni troseddau yn erbyn ymgeiswyr ac ymgyrchwyr wynebu cosb sylweddol 
• Dylai pleidiau gwleidyddol sicrhau bod rheolau aelodaeth yn pwysleisio parch at ymgyrchwyr eraill, a chymryd camau priodol i gosbi aelodau sy’n cam-drin neu’n aflonyddu ar ymgyrchwyr   
• Dylai’r cyfryngau cymdeithasol a’r llwyfannau ar-lein helpu i ddatblygu offer sgrinio gwell ar gyfer proffiliau digidol ymgeiswyr, i gael gwared ar gynnwys difrïol ac i adnabod y sawl sy’n gyfrifol.  

Er mwyn sicrhau bod pleidleiswyr yn gallu pleidleisio’n hawdd ac yn ddiogel, mae’r Comisiwn yn argymell y canlynol

• Adolygu'r dyddiad cau ar gyfer ceisiadau am bleidleisiau post a chyflwyno mwy o opsiynau pleidleisio i'r rheini nad ydynt yn derbyn eu rhai nhw mewn pryd. 
• Diwygio’r modd y mae pleidleiswyr tramor yn derbyn papurau pleidleisio, a phrofi opsiynau fel pleidleisio mewn llysgenadaethau a chonsyliaethau.
• Ehangu'r rhestr o ID a dderbynnir mewn gorsafoedd pleidleisio, fel Cerdyn Gostyngiad Teithio'r Ganolfan Byd Gwaith a cherdyn llun 18+ Student Oyster, ac ID digidol.

Meddai Vijay Rangarajan, Prif Weithredwr y Comisiwn Etholiadol: 

“Mae’n galonogol bod gan bleidleiswyr y DU lefelau uchel o hyder o hyd yn y system etholiadol, a bod y mwyafrif helaeth wedi cael profiad cadarnhaol wrth fwrw eu pleidlais yn yr etholiad cyffredinol. Fodd bynnag, nid oedd hynny’n wir am bawb, gyda rhai pleidleiswyr post a phleidleiswyr tramor yn methu â chymryd rhan fel y dylent. Byddwn yn gweithio gyda llywodraethau ac eraill i wella'r system.  

“Mae lefel yr aflonyddu a'r brawychu a wynebir gan ymgeiswyr yn gryn bryder, ac mae angen gweithredu ar frys mewn modd cydgysylltiedig. Ni ddylai'r rhai sy'n sefyll am swydd gyhoeddus wynebu cael eu cam-drin. Mae’n atal rhai pobl rhag sefyll fel ymgeiswyr, ac yn llesteirio’r modd y mae rhai yn ymgysylltu â phleidleiswyr – ac mae perygl i’r ddau beth hyn wanhau dadl ddemocrataidd gadarn. Byddwn yn gweithio gyda phartneriaid i roi atebion effeithiol ar waith. 

“Mae yna gyfle nawr i wneud y gwelliannau hollbwysig hyn, cyn etholiadau Cymru a’r Alban yn 2026, ac etholiad cyffredinol y DU yn y dyfodol.”

Mae rhestr lawn o’r argymhellion i’w gweld yn yr adroddiad. Cyhoeddwyd argymhellion yn ymwneud â gweithredu ID pleidleisiwr gan y Comisiwn ym mis Medi.

Diwedd

I gael rhagor o wybodaeth, cysylltwch â swyddfa’r wasg yn y Comisiwn Etholiadol ar 020 7271 0704, neu 07789 920 414 y tu allan i oriau swyddfa, neu [email protected].