ID Pleidleisiwr yn etholiad cyffredinol Senedd y DU 2024

Cynhaliwyd etholiad cyffredinol Senedd y DU 2024 ddydd Iau 4 Gorffennaf. Hwn oedd y tro cyntaf yr oedd yn ofynnol i bob pleidleisiwr ledled y DU ddangos math o ID ffotograffig a dderbynnir mewn gorsafoedd pleidleisio ar gyfer etholiad cyffredinol.

Crynodeb

Roedd y rhan fwyaf o bobl yn ymwybodol o'r angen i ddod ag ID i bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio

Canfu ein hymchwil, yn union ar ôl y diwrnod pleidleisio, fod 87% o bobl ym Mhrydain Fawr yn ymwybodol bod angen iddynt ddangos ID ffotograffig i bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio. Mewn cymhariaeth, roedd 89% o bobl yn ymwybodol yng Ngogledd Iwerddon, lle mae’r gofyniad i ddangos ID ffotograffig wedi bod ar waith ers 2003.
Roedd lefelau ymwybyddiaeth o’r angen i ddangos ID ffotograffig yn weddol gyson ar draws gwahanol rannau o Brydain Fawr – 87% yn Lloegr, 90% yn yr Alban, 89% yng Nghymru.
Er bod y lefelau ymwybyddiaeth cyffredinol yn uwch, roedd rhai grwpiau o bobl yn llawer llai tebygol o wybod am y gofyniad. Roedd ymwybyddiaeth yn is ymhlith grwpiau oedran iau (71% ar gyfer pobl ifanc 18 i 24 oed) a phobl o gymunedau lleiafrifoedd ethnig (76%).
Mae hyn yn golygu efallai na fyddai rhai pobl yn gwybod bod angen iddynt ddangos ID hyd nes iddynt gyrraedd yr orsaf bleidleisio. Ni allai'r bobl hynny nad oedd ganddynt unrhyw un o'r mathau o ID a dderbynnir gael ID (er enghraifft y Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr) ar y diwrnod pleidleisio ei hun.

Roedd ymwybyddiaeth o’r Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr a’r niferoedd a fanteisiodd arni yn isel

Gwnaeth tua 210,000 o bobl gais am Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr rhwng mis Ionawr 2023, pan lansiwyd y gwasanaeth ymgeisio, a 26 Mehefin 2024, sef y dyddiad cau ar gyfer ceisiadau ar gyfer etholiad cyffredinol Senedd y DU. Cafodd tua 26,000 o dystysgrifau eu defnyddio fel math o ID ar 4 Gorffennaf.
Roedd ymwybyddiaeth o’r Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr yr un fath ymhlith y boblogaeth gyffredinol â’r rheiny a ddywedodd nad oedd ganddynt ID ffotograffig eisoes (58% a 57% yn y drefn honno).
Roedd nifer cyffredinol y Tystysgrifau Awdurdod Pleidleisiwr y gwnaed cais amdanynt yn isel o gymharu â’r nifer amcangyfrifedig o bleidleiswyr cymwys, cofrestredig a allai fod eu hangen ac nad oedd ganddynt fath arall o ID a dderbynnir (tua 750,000).

Nid oedd 0.08% o bobl a geisiodd bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio yn gallu gwneud hynny oherwydd y gofyniad am ID

Dengys data a gasglwyd mewn gorsafoedd pleidleisio bod 0.08% o bobl a geisiodd pleidleisio mewn gorsaf bleidleisio heb gael papur pleidleisio oherwydd nad oedd ganddynt fath o ID a dderbynnir. Cafodd 0.25% o bobl a geisiodd pleidleisio mewn gorsaf bleidleisio yn etholiad cyffredinol Senedd y DU eu troi ymaith i ddechrau, ond dychwelodd tua dwy ran o dair o'r bobl hyn yn ddiweddarach yn y dydd gyda math o ID a dderbynnir ac roeddent yn gallu pleidleisio.
Mae hyn yn golygu na chafodd un o bob 1,200 o bleidleiswyr a geisiodd bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio bapur pleidleisio yn etholiad cyffredinol Senedd y DU oherwydd y gofyniad am ID. Mewn cymhariaeth, yn yr etholiadau cyntaf gydag ID pleidleisiwr ym mis Mai 2023, y ffigur cyfatebol oedd 1 mewn 400 (0.25%).
Mewn niferoedd absoliwt, nid oedd tua 16,000 o bobl ledled Prydain Fawr yn gallu pleidleisio'n bersonol yn yr etholiad cyffredinol oherwydd y gofyniad i ddangos ID mewn gorsaf bleidleisio. Mae hyn yn cymharu â 14,000 yn Lloegr yn etholiadau mis Mai 2023.
Roedd canran y pleidleiswyr mewn gorsafoedd pleidleisio na roddwyd papur pleidleisio iddynt oherwydd na allent ddangos math o ID pleidleisiwr a dderbynnir ond yn amrywio ychydig rhwng Lloegr (0.08%), yr Alban (0.09%) a Chymru (0.07%). Cofnododd gorsafoedd pleidleisio â chyfarchwyr fod cyfran ychydig yn is o bobl wedi’u troi ymaith (0.07%) o gymharu â'r rhai heb gyfarchwyr (0.08%).
Mae'r ffigurau hyn yn dal y bobl yr ydym yn eu gwybod y cawsant eu troi ymaith. Fodd bynnag, mae data a gesglir mewn gorsafoedd pleidleisio yn tanamcangyfrif yr effaith, yn rhannol oherwydd problemau gydag ansawdd y data ond hefyd oherwydd y bydd rhai pobl wedi cael eu hatgoffa o’r gofyniad am ID cyn iddynt fynd i’r orsaf bleidleisio.

Dywedodd tua 4% o bobl na phleidleisiodd fod hyn oherwydd y gofyniad am ID pleidleisiwr

Mae’n bosibl y byddai rhai pobl a fyddai wedi dymuno pleidleisio mewn gorsaf bleidleisio wedi penderfynu peidio â cheisio - naill ai oherwydd iddynt sylweddoli nad oedd ganddynt ID a dderbynnir neu eu bod wedi’u rhwystro fel arall gan yr angen i ddangos ID. Felly ni fyddent yn cael eu cofnodi fel rhai a drowyd ymaith yn y ffigurau uchod. Cynhaliom arolwg barn gyhoeddus gynrychioliadol i ddeall effaith ehangach y gofyniad am ID pleidleisiwr ledled Prydain Fawr. Gofynnodd ein harolwg i bobl a oeddent wedi pleidleisio yn yr etholiadau ac, os nad oeddent, pam eu bod wedi dewis peidio â gwneud hynny.
Gwnaethom ganfod bod 4% o bobl a ddywedodd na wnaethant bleidleisio yn yr etholiad cyffredinol wedi rhoi rheswm diysgog mewn perthynas â’r rheolau ID. Pan ofynnwyd i bobl na wnaethant bleidleisio ddewis o restr o resymau, cododd cyfran y bobl a roddodd reswm yn ymwneud ag ID i 10%.

Effeithiodd yr ID pleidleisiwr ar rai pobl yn fwy nag eraill

Nid oedd effaith y gofyniad am ID pleidleisiwr yn unffurf, oherwydd mae rhai pobl yn llai tebygol o fod ag ID ffotograffig a dderbynnir ac mae rhai pobl yn llai tebygol o fod yn ymwybodol o’r angen i ddangos ID wrth bleidleisio’n bersonol.
Fodd bynnag, cymysg yw'r dystiolaeth ar ba grwpiau yr effeithiwyd arnynt fwyaf. Roedd yr effaith fwyaf amlwg mewn perthynas â gradd gymdeithasol. Roedd y bobl na wnaethant bleidleisio yng ngradd gymdeithasol C2DE yn fwy tebygol o ddweud na wnaethant bleidleisio oherwydd nad oedd ganddynt unrhyw ID a dderbynnir na'r rhai yn y radd ABC1.

Roedd lefelau hyder a boddhad pleidleiswyr yn debyg i etholiadau blaenorol

Roedd lefelau uchel o foddhad gyda’r broses bleidleisio, yn unol ag etholiadau tebyg blaenorol – dywedodd 90% o bleidleiswyr gorsafoedd pleidleisio eu bod yn fodlon iawn neu’n weddol fodlon.
Roedd pleidleiswyr yn sylweddol fwy tebygol o ddweud bod pleidleisio yn ddiogel na’r bobl na wnaethant bleidleisio. Dywedodd 93% o’r holl bleidleiswyr fod pleidleisio mewn gorsaf bleidleisio yn ddiogel o gymharu â 77% o’r bobl na wnaethant bleidleisio. Mae'r canlyniadau hyn hefyd yn debyg i'r rhai a gofnodwyd ar ôl etholiadau cymaradwy blaenorol.

Cefndir

Cyflwynodd Deddf Etholiadau 2022 yr angen i bleidleiswyr ddangos math o ID ffotograffig a dderbynnir i bleidleisio'n bersonol mewn gorsaf bleidleisio ar gyfer rhai mathau o etholiadau ym Mhrydain Fawr.

Roedd angen i bleidleiswyr yn Lloegr ddangos ID am y tro cyntaf yn yr etholiadau lleol ym mis Mai 2023. Fe wnaethom gyhoeddi dadansoddiad interim yn edrych ar weithrediad ID pleidleisiwr, yn ogystal ag adroddiad llawn ar etholiadau Mai 2023. Bu’n rhaid i bleidleiswyr yn Lloegr ddangos ID eto yn yr etholiadau lleol, yr etholiadau maerol a’r etholiadau Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu ym mis Mai 2024.

Y tro cyntaf y daeth y gofyniad i rym yng Nghymru oedd yn etholiadau Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu ym mis Mai 2024. Etholiad cyffredinol Senedd y DU oedd y tro cyntaf y gofynnwyd i bob pleidleisiwr yn yr Alban ddangos ID ffotograffig i bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio. Yng Ngogledd Iwerddon, mae’r gofyniad i ddangos ID ffotograffig wrth bleidleisio’n bersonol wedi bod ar waith ers 2003.

Mae ein ffocws yn yr adroddiad hwn ar sut y rhoddwyd ID pleidleisiwr ar waith ledled Prydain Fawr yn yr etholiad cyffredinol a sut y canfu pleidleiswyr y gofyniad hwn. Rydym wedi edrych ar dystiolaeth o ymchwil barn y cyhoedd ar raddfa fawr a gynhaliwyd yn syth ar ôl yr etholiad cyffredinol, a data gorsafoedd pleidleisio a gasglwyd o’r awdurdodau lleol a gynhaliodd etholiadau eleni. Mae’r ffigurau ar gyfer Prydain Fawr oni nodir yn wahanol.

Ar sail y dystiolaeth a gasglwyd yn yr etholiad cyffredinol, a gan adeiladu ar ein hadroddiad ar yr etholiadau yn Lloegr ym mis Mai 2023, rydym yn argymell cyfres o newidiadau i wella hygyrchedd y polisi i bleidleiswyr.

Ymwybyddiaeth o’r gofyniad am ID pleidleisiwr

Rydym wedi cynnal ymgyrchoedd ymwybyddiaeth y cyhoedd ar gyfer pob etholiad lle’r oedd angen i bleidleiswyr ddangos ID mewn gorsafoedd pleidleisio ers lansio’r polisi ym mis Ionawr 2023.

Canfu ein dadansoddiad o’r gofyniad am ID pleidleisiwr yn etholiadau mis Mai 2023 fod lefelau ymwybyddiaeth yn uchel a bod y rhan fwyaf o bobl a oedd am bleidleisio yn gallu gwneud hynny, ond bod rhai grwpiau wedi cael trafferth bodloni’r gofyniad am ID. Roedd hyn oherwydd dau fater a oedd yn gorgyffwrdd – amrywiadau mewn faint o bobl oedd yn berchen ar fath o ID a dderbynnir ac amrywiadau mewn ymwybyddiaeth o'r gofyniad newydd.

Ar gyfer etholiadau mis Mai 2024 a’r etholiad cyffredinol, fe wnaethom dargedu gweithgarwch ymgyrchu at gynulleidfaoedd a oedd yn llai tebygol o fod yn ymwybodol o’r gofyniad neu a fyddai â math o ID yn barod, megis pobl ifanc a phobl o gymunedau lleiafrifoedd ethnig. Gwnaeth ein gwaith partneriaethau dargedu grwpiau sy’n wynebu rhwystrau dwysach i bleidleisio, gan gynnwys pobl anabl, cymunedau Sipsiwn, Roma a Theithwyr, a phobl drawsrywiol ac anneuaidd. Pwysleisiwyd dyddiad yr etholiad a'r opsiwn o wneud cais am Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr.

Roedd y rhan fwyaf o bobl yn ymwybodol o'r angen i ddod ag ID i bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio

Canfu ein hymchwil a gynhaliwyd yn syth ar ôl yr etholiad cyffredinol fod 87% o bobl yn ymwybodol o’r angen i ddod ag ID wrth bleidleisio’n bersonol. Mae hyn yn debyg i lefelau ymwybyddiaeth yn yr etholiadau a drefnwyd ym mis Mai 2023 a mis Mai 2024 (87% ac 84% yn y drefn honno).

Roedd lefelau ymwybyddiaeth ychydig yn uwch yn yr Alban a Chymru (90% ac 89%) o gymharu â Lloegr (87%). Mae’r rhain yn unol â’r lefelau ymwybyddiaeth yng Ngogledd Iwerddon (89%), lle mae’r gofyniad i ddangos ID ffotograffig wedi bod ar waith ers 2003.

Fodd bynnag, fel y gwelsom yn flaenorol, roedd lefelau ymwybyddiaeth yn amrywio ar draws y boblogaeth ac yn is ar gyfer:

pobl ifanc 18 i 24 oed (71%) o gymharu â grwpiau oedran hŷn (o leiaf 91% ar gyfer y rhai 45 oed a hŷn)
pobl o gymunedau lleiafrifoedd ethnig (76%) o gymharu â phobl wyn (90%)
pobl ar raddau cymdeithasol C2DE (86%) o gymharu ag ABC1 (88%).

Roedd ymwybyddiaeth o’r Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr a’r niferoedd a fanteisiodd arni yn isel

Gallai pleidleiswyr nad oedd ganddynt un o'r mathau o ID a dderbynnir wneud cais am ID pleidleisiwr am ddim (a elwir yn Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr). Y terfyn amser ar gyfer gwneud cais am Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr ar gyfer yr etholiad cyffredinol oedd 5pm ar 26 Mehefin 2024.

Dim ond 58% o bobl oedd yn ymwybodol o'r Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr ac roedd hyn yn debyg ar draws Cymru, Lloegr a'r Alban. Roedd ymwybyddiaeth o’r Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr felly yn is nag ymwybyddiaeth o’r angen i ddangos ID wrth bleidleisio. Nid yw hyn yn syndod o ystyried mai dim ond cyfran fach o'r boblogaeth a fyddai angen gwneud cais am Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr. Mae ymchwil blaenorol wedi dangos bod tua 4% i 6% o bobl wedi dweud nad oedd ganddynt fath o ID a dderbynnir. Fodd bynnag, nid oedd lefelau ymwybyddiaeth ychwaith yn uwch (57%) ymhlith y grŵp penodol a allai fod wedi bod angen gwybod am y dystysgrif – y rheini heb ID ffotograffig.

Ar y cyfan, mae’r niferoedd sy’n manteisio ar y Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr wedi bod yn gyfyngedig o gymharu â nifer y bobl sy'n dweud nad oes ganddynt fath o ID a dderbynnir. Cyflwynwyd ychydig dros 210,000 o geisiadau am dystysgrifau rhwng lansio’r gwasanaeth yn gynnar yn 2023 a’r dyddiad cau ar gyfer ceisiadau yn yr etholiad cyffredinol. Cyflwynwyd tua 57,000 o geisiadau rhwng y dyddiad y galwyd yr etholiad cyffredinol a'r dyddiad cau. Mae hyn gryn dipyn yn llai na'r amcangyfrif o 750,000 o etholwyr cofrestredig y mae ein hymchwil yn awgrymu nad oes ganddynt fath o ID a dderbynnir.

Dim ond tua 26,000 o dystysgrifau a gafodd eu defnyddio fel math o ID ar 4 Gorffennaf. Nid yw'n glir pam y gwnaeth nifer sylweddol o bobl gais am dystysgrif ond na wnaethant ei defnyddio ar y diwrnod pleidleisio.

Dilynodd ceisiadau am dystysgrifau’r un patrwm a welsom mewn etholiadau lleol diweddar gydag ychydig o geisiadau yn dod gan y rhai dros 65 oed. Y grŵp oedran gyda'r nifer fwyaf o geisiadau eto oedd y rhai 55 i 64 oed. Ymhlith y rhai a wnaeth gais am dystysgrif, dywedodd 86% wrthym ei bod yn hawdd gwneud hynny.

Graff 1: Ceisiadau am Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr yn ôl oedran

Argymhelliad 1: Gwella’r niferoedd sy'n manteisio ar y Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr

Dylai Llywodraeth y DU gynnal a chyhoeddi adolygiad o ddyluniad, gweithrediad a defnydd y Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr, er mwyn annog mwy o bobl nad oes ganddynt fath arall o ID a dderbynnir i fanteisio arni a’i defnyddio.

Dylai’r adolygiad hwn ystyried:

P’un a ellid symud y dyddiad cau ar gyfer ceisiadau am Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr yn nes at y diwrnod pleidleisio, er mwyn gwella argaeledd a hygyrchedd i bleidleiswyr nad oes ganddynt fath arall o ID a dderbynnir. Mae'r dyddiad cau presennol ar gyfer ceisiadau, sef chwe diwrnod gwaith cyn y diwrnod pleidleisio, yn sylweddol gynharach na bwriad y polisi gwreiddiol
P’un a ellid cyhoeddi Tystysgrifau Awdurdod Pleidleisiwr yn ddigidol, a ph’un a allai hynny leihau'r ddibyniaeth ar brosesau argraffu a phostio ffisegol a chaniatáu ar gyfer anfon at bleidleiswyr yn gyflymach. Dylai’r Llywodraeth ddysgu o’r Cynllun Safonau Prawf Oedran (PASS) sydd bellach yn cyhoeddi cardiau cynllun prawf oedran digidol

Dylai’r adolygiad hefyd ystyried unrhyw wersi a ddysgwyd o weithredu Cerdyn Adnabod Etholiadol Gogledd Iwerddon a’r niferoedd sy’n ei ddefnyddio.

Mae’n rhaid bod Swyddogion Cofrestru Etholiadol a’u staff yn dal yn gallu prosesu ceisiadau a rhoi Tystysgrifau Awdurdod Pleidleisiwr i bleidleiswyr mewn pryd er mwyn iddynt allu pleidleisio, ochr yn ochr â dyletswyddau hanfodol eraill sy'n digwydd yn y dyddiau cyn y diwrnod pleidleisio. Felly, mae’n rhaid i unrhyw newidiadau posibl i derfynau amser ceisiadau ystyried effaith weithredol ac ymarferoldeb terfyn amser diweddarach. Mae’n rhaid i gynllunio ar gyfer newidiadau hefyd ystyried lefel y ddibyniaeth ar argraffwyr a gwasanaethau post i ddosbarthu tystysgrifau i bleidleiswyr.

Effaith cyffredinol y gofyniad am ID pleidleisiwr ar y diwrnod pleidleisio

Casglodd staff gorsafoedd pleidleisio a oedd wrth y ddesg rhoi papurau pleidleisio ddata ar nifer y bobl na roddwyd papur pleidleisio iddynt oherwydd na wnaethant ddarparu ID a dderbynnir. Fe wnaethant hefyd gofnodi a ddychwelodd unrhyw un o'r bobl hyn yn ddiweddarach, ac a oeddent wedyn wedi gallu dangos ID a dderbynnir a phleidleisio. Mae’r ffigurau yn yr adroddiad hwn yn seiliedig ar ddata a dderbyniwyd gan 612 o’r 632 o etholaethau ym Mhrydain Fawr.

Nid oedd 0.08% o bobl a geisiodd bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio ym mis Gorffennaf 2024 yn gallu gwneud hynny oherwydd y gofyniad am ID

Ni chafodd o leiaf 0.25% o bobl a geisiodd pleidleisio mewn gorsaf bleidleisio bapur pleidleisio i gychwyn oherwydd nad oedd ganddynt fath o ID a dderbynnir. Dychwelodd tua dwy ran o dair o’r bobl hyn yn ddiweddarach yn y dydd gyda math o ID a dderbynnir ac roeddent yn gallu pleidleisio.

Erbyn diwedd y cyfnod pleidleisio, ni roddwyd papur pleidleisio i 0.08% o'r bobl a geisiodd bleidleisio'n bersonol oherwydd y gofyniad am ID. Mae hyn yn golygu ni chafodd o leiaf 16,000 o bobl a geisiodd pleidleisio mewn gorsaf bleidleisio bapur pleidleisio oherwydd nad oedd ganddynt fath o ID a dderbynnir.

Mae’r tabl isod yn nodi sut mae ffigurau’r etholiad cyffredinol yn cymharu â’r digwyddiadau pleidleisio a drefnwyd ym mis Mai 2023 a mis Mai 2024.

Tabl 1: Pleidleiswyr gorsafoedd pleidleisio a gafodd eu troi ymaith i ddechrau a chanran y rhai na wnaethant ddychwelyd

	Mai 2023 (Lloegr)	Mai 2024* (Cymru a Lloegr)	Gorffennaf 2024 (Prydain Fawr)
Trowyd ymaith i ddechrau	0.7% (37,000)	0.6%	0.25% (50,000)
Cawsant eu troi ymaith ac ni wnaethant ddychwelyd	0.25% (14,000)	0.2%	0.08% (16,000)

Mai 2023
(Lloegr)

Mai 2024*
(Cymru a Lloegr)

Gorffennaf 2024
(Prydain Fawr)

Trowyd ymaith i ddechrau

0.7%

(37,000)

0.6%

0.25%

(50,000)

Cawsant eu troi ymaith ac ni wnaethant ddychwelyd

0.25%

(14,000)

0.2%

0.08%

(16,000)

_{*Mae ffigurau mis Mai 2024 yn seiliedig ar ddata gan y 278 o awdurdodau lleol yng Nghymru a Lloegr a gyflwynodd ffigurau cyn etholiad cyffredinol Senedd y DU. Oherwydd amseriad etholiad cyffredinol Senedd y DU, dim ond gwiriadau ansawdd data cyfyngedig oedd yn bosibl ar ddata mis Mai 2024 – dilëwyd data na ellid ei wirio. Nid yw niferoedd absoliwt ar gael ar gyfer etholiadau mis Mai 2024.}

Yn etholiad cyffredinol Senedd y DU, roedd cyfrannau’r pleidleiswyr na chawsant bapur pleidleisio ond yn amrywio ychydig rhwng gwledydd (Lloegr 0.08%, yr Alban 0.09%, a Chymru 0.07%). Roedd mwy o amrywiaeth rhwng etholaethau unigol – o 0% o’r rhai a geisiodd bleidleisio mewn gorsaf bleidleisio i 0.4%.

Mae’r duedd yn y data uchod yn awgrymu gyda phob etholiad bod llai o bleidleiswyr, yn gyfrannol, yn cael eu heffeithio gan y gofyniad am ID pleidleisiwr.

Fodd bynnag, gwyddom fod y data o orsafoedd pleidleisio yn tanamcangyfrif yr effaith ar bleidleiswyr am ddau reswm.

Yn gyntaf, ni fyddai pawb a oedd yn dymuno pleidleisio yn bersonol wedi cyrraedd y ddesg rhoi papurau pleidleisio a chael eu cofnodi gan staff cyn sylweddoli nad oedd ganddynt ID a dderbynnir. Er enghraifft, defnyddiwyd cyfarchwyr mewn rhai gorsafoedd pleidleisio i groesawu pleidleiswyr, eu hatgoffa am yr angen i ddangos ID ffotograffig, a helpu i gyflymu'r broses bleidleisio (nid oedd ganddynt y pŵer i droi pobl ymaith o orsafoedd pleidleisio). Felly, efallai y bydd pleidleiswyr wedi cael gwybod am y gofyniad gan gyfarchwyr cyn iddynt gyrraedd y ddesg rhoi papurau pleidleisio lle byddent wedi cael eu cofnodi fel rhai na allant bleidleisio.

Roedd yn ofynnol i Swyddogion Canlyniadau wahanu data ar gyfer gorsafoedd pleidleisio a oedd gyda staff yn gweithredu fel cyfarchwyr a rhai oedd hebddynt. Lle darparwyd data, mae'n ymddangos ei fod yn dangos bod gorsafoedd pleidleisio â chyfarchwyr wedi cofnodi bod cyfran ychydig yn is o bobl wedi’u troi ymaith (0.07%) o gymharu â'r rhai heb gyfarchwyr (0.08%). Mae hyn yn awgrymu mai effaith fach iawn yn unig a gafodd defnyddio cyfarchwyr ar y data a gasglwyd.

Yn ail, ac yn fwy arwyddocaol, mae peth o'r data a ddychwelwyd i ni yn anghyflawn neu'n anghywir. Y materion mwyaf cyffredin a ganfuwyd gennym yw:

ffurflenni data yn cael eu cwblhau'n anghywir, er enghraifft gorsafoedd pleidleisio gyda mwy o bobl yn dychwelyd i bleidleisio nag a gafodd eu troi ymaith i ddechrau
darnau unigol o ddata ar goll, er enghraifft ar y rheswm pam y trowyd pleidleisiwr ymaith
ffurflenni coll o orsafoedd pleidleisio, er enghraifft lle na chyflwynodd rhai gorsafoedd mewn awdurdod lleol ffurflen ddata
ffurflenni gwag o orsafoedd pleidleisio lle nad yw'n glir a yw blwch gwag yn cyfateb i sero.

Nid yw'n bosibl meintioli lefel yr anghywirdeb yn y data ond, yn gyffredinol, byddai'r mathau hyn o wallau yn arwain at danamcangyfrif effaith y gofyniad am ID.

Dywedodd tua 4% o’r holl bobl na wnaethant bleidleisio fod hyn oherwydd y gofyniad am ID pleidleisiwr

Mae’n bosibl y byddai rhai pobl a fyddai wedi dymuno pleidleisio mewn gorsaf bleidleisio wedi penderfynu peidio â cheisio, o bosib oherwydd eu bod yn gwybod nad oedd ganddynt ID a dderbynnir neu eu bod wedi dod yn ymwybodol o hyn cyn ceisio pleidleisio Er mwyn deall effaith ehangach y gofyniad am ID pleidleisiwr, cynhaliom arolwg barn gyhoeddus gynrychioliadol ledled Prydain Fawr. Gofynnodd ein harolwg i bobl a oeddent wedi pleidleisio yn yr etholiadau ac, os nad oeddent, pam eu bod wedi dewis peidio â gwneud hynny.

Gwnaethom ganfod bod 4% o bobl a ddywedodd na wnaethant bleidleisio wedi rhoi rheswm diysgog mewn perthynas â’r rheolau ID. Yn gyffredinol, roedd y rhesymau mwyaf cyffredin a roddwyd dros beidio â phleidleisio yn ymwneud ag amgylchiadau penodol gan gynnwys bod yn rhy brysur neu'n gweithio (10%), bod oddi cartref (7%), neu resymau meddygol (10%). Roedd safbwyntiau ar wleidyddiaeth hefyd yn rhesymau arwyddocaol a roddwyd gan y bobl na wnaethant bleidleisio, gan gynnwys diffyg diddordeb (9%) neu ddiffyg ymddiriedaeth mewn gwleidyddion/gwleidyddiaeth (11%).

Roedd yr ymateb i'r cwestiwn diysgog hwn yn debyg yn Lloegr a'r Alban (4% a 5% o’r bobl na wnaethant bleidleisio yn y drefn honno) ond roedd yn is yng Nghymru a Gogledd Iwerddon (y ddau yn 1% o'r bobl na wnaethant bleidleisio).

Er mwyn deall yn well a oedd y gofyniad am ID wedi chwarae rhan ym mhenderfyniad pobl i beidio â phleidleisio, gwnaethom hefyd ofyn cwestiwn pellach wedi'i ysgogi i bobl na wnaethant bleidleisio, lle cawsant nifer o atebion i ddewis ohonynt, yn hytrach na rhoi eu hymateb diysgog eu hunain. Yn yr achos hwn, dywedodd 10% o'r bobl na wnaethant bleidleisio mai'r gofyniad am ID oedd y rheswm pam na wnaethant bleidleisio.

Graff 2: Pobl na wnaethant bleidleisio: pa rai o’r canlynol sy’n disgrifio eich profiad

Eto roedd rhywfaint o amrywiaeth yn yr ymatebion ar draws y pedair gwlad, gyda Lloegr a’r Alban yn dangos cyfran uwch yn nodi rhesymau ID pleidleisiwr (10% a 12% yn y drefn honno) na Chymru a Gogledd Iwerddon (8% a 3%).

Mae tuedd cyffredinol yr effaith ar bleidleiswyr yn parhau i fod yn aneglur

Mae’r data gorsafoedd pleidleisio uchod yn awgrymu bod cyfran lai o bobl yn cael eu heffeithio gan y gofyniad am ID pleidleisiwr dros amser. Mae'r data barn gyhoeddus, a nodir yn y tabl isod, hefyd yn cefnogi hyn i ryw raddau.

Rhoddodd llai o bobl ID fel rheswm dros beidio â phleidleisio yn etholiadau mis Mai 2024 o gymharu â mis Mai 2023. Mae hyn yn awgrymu dealltwriaeth gynyddol o'r angen i gymryd ID i bleidleisio'n bersonol - o leiaf ymhlith pleidleiswyr rheolaidd etholiadau lleol.

Yn ein dadansoddiad blaenorol o ID pleidleisiwr yn yr etholiadau lleol ym mis Mai 2023, fe wnaethom dynnu sylw at y ffaith bod y gofyniad yn debygol o gael effaith fwy mewn etholiadau lle'r oedd mwy o bobl wedi pleidleisio, fel etholiad cyffredinol Senedd y DU, lle gallai pobl nad ydynt bob amser yn pleidleisio mewn etholiadau lleol fod eisiau cymryd rhan.

Nid yw'r data o orsafoedd pleidleisio, sy'n dangos gostyngiad yng nghyfran y pleidleiswyr a drowyd ymaith ym mhob set o etholiadau, yn cefnogi'r dadansoddiad hwnnw. Gwyddom fod data yn tanamcangyfrif y mater, er nad oes gennym unrhyw dystiolaeth i awgrymu bod lefel y tanamcangyfrif yn wahanol ar draws y tair set o etholiadau (mis Mai 2023, mis Mai 2024 ac etholiad cyffredinol Senedd y DU).

Mae ein harolwg barn gyhoeddus yn canfod bod cyfran uwch o bobl na wnaethant bleidleisio yn etholiad cyffredinol Senedd y DU yn dweud (pan y’u hysgogir) mai ID oedd y rheswm na wnaethant bleidleisio o gymharu â’r ddwy set o etholiadau lleol.

Tabl 2: Cyfran o bobl na wnaethant bleidleisio a roddodd ID fel rheswm dros beidio â phleidleisio (yn ddiysgog ac ar ôl cael eu hysgogi)

	Mai 2023 (Lloegr)	Mai 2024 (Lloegr)	Gorffennaf 2024 (Prydain Fawr)	Gorffennaf 2024 (Gogledd Iwerddon)
ID wedi’i roi fel y rheswm dros beidio â phleidleisio yn ddiysgog	4%	2%	4%	1%
ID wedi’i roi fel y rheswm dros beidio â phleidleisio pan ofynnwyd iddynt wneud hynny	7%	3%	10%	3%

Fodd bynnag, dylem fod yn ofalus wrth ddehongli’r canlyniadau hyn am ddau reswm:

Nid yw’r bobl nad ydynt yn pleidleisio mewn etholiadau lleol yr un peth â’r bobl nad ydynt yn pleidleisio mewn etholiad cyffredinol. Mae'r cyntaf yn grŵp llawer mwy sy'n cynnwys llawer o bobl a fydd yn pleidleisio mewn rhai etholiadau lleol a nifer fawr o etholiadau cyffredinol. Mae’r bobl nad ydynt yn pleidleisio mewn etholiad cyffredinol Senedd y DU felly yn grŵp llai a bydd yn cynnwys cyfran fwy o bobl sy'n pleidleisio’n anaml neu sydd byth yn pleidleisio.
Nid yw'r rhain yn amcangyfrifon manwl gywir o'r rhai y mae'r gofyniad am ID pleidleisiwr yn effeithio arnynt – canfyddiadau arolwg ydynt, yn amodol ar lwfans gwallau.

Felly, er bod rhywfaint o dystiolaeth bod prif effaith y gofyniad am ID pleidleisiwr yn lleihau dros amser, mae'n dal yn aneglur o'r data hwn pa duedd y dylem ddisgwyl ei gweld dros y cylch etholiadol nesaf.

Gallwn gymharu’r canlyniadau â’r profiad yng Ngogledd Iwerddon yn yr etholiad cyffredinol hwn, lle mae angen ID ffotograffig mewn gorsafoedd pleidleisio ers 2003 a lle gofynnwyd yr un cwestiynau yn ein harolwg. Mae’r data o Ogledd Iwerddon yn awgrymu, er y gallai fod yn afrealistig disgwyl i’r ffigurau hyn ostwng i sero (ar gyfer etholiad cyffredinol Senedd y DU o leiaf), y gellir lliniaru effaith ehangach gofyn i bleidleiswyr ddangos ID ffotograffig dros amser hyd yn oed mewn etholiadau lle bydd mwy o bobl yn pleidleisio.

Roedd y niferoedd a bleidleisiodd yn gyffredinol yn is ond nid yw'n bosibl mesur yn gywir effaith ID pleidleisiwr

Y ganran a bleidleisiodd ar 4 Gorffennaf oedd 59.8%, i lawr o 67.3% yn 2019. Dyma’r ganran leiaf a bleidleisiodd mewn etholiad cyffredinol ers 2001 (59.4%). Canfu’r dystiolaeth o’n harolwg barn y cyhoedd fod rhai pobl na wnaethant bleidleisio wedi dweud ei fod yn gysylltiedig â’r gofyniad i ddangos ID ffotograffig. Mae’r cyfuniad o ddata o orsafoedd pleidleisio a chanlyniadau’r arolwg hefyd yn awgrymu bod effaith y gofyniad am ID pleidleisiwr wedi’i theimlo’n drymach gan bobl na aethant i orsaf bleidleisio o gwbl ar 4 Gorffennaf, yn hytrach na’r rhai a geisiodd a methodd dangos ID.

Fodd bynnag, ni allwn ddefnyddio'r ffigurau hyn i feintioli'n gywir effaith ID pleidleisiwr ar y niferoedd a bleidleisiodd.

Mae data arolwg yn amcangyfrif a all fod yn destun dau wall ar wahân. Un yw gwall samplu. Mae hyn wedi'i gyfyngu gan y sampl cadarn, cynrychioliadol a ddefnyddiwyd gennym yn arbennig ar gyfer y boblogaeth gyfan, ond gall fod yn fwy o broblem i is-grwpiau o'r boblogaeth (fel pobl na wnaethant bleidleisio).

Yr ail fater yw gwall nad yw'n ymwneud â samplu. Mae hyn yn cynnwys ymatebwyr ddim yn ateb cwestiwn a/neu nad ydynt yn ei ateb yn gywir. Gallwn weld un o effeithiau hyn yn y gwahaniaeth rhwng yr ymatebion diysgog a’r ymatebion a ysgogwyd i gwestiynau, lle gallai’r ymatebwyr fod yn llai tebygol o roi ateb diysgog (hyd yn oed os yw’n wir) ac yn fwy tebygol o roi ateb wedi’i ysgogi (lle gallai dewis o restr wahodd ymateb a allai fod yn wir neu beidio).

Mae canfyddiadau arolwg barn y cyhoedd felly yn ddefnyddiol iawn ar gyfer rhoi darlun mwy cyflawn i ni o effaith debygol y gofyniad am ID nag y mae'r data o orsafoedd pleidleisio yn ei roi ar ben ei hun. Mae’r ffigurau’n cefnogi ein hasesiad bod data’r gorsafoedd pleidleisio wedi tanamcangyfrif yr effaith ond nid ydynt yn caniatáu i ni ddweud i ba raddau y byddai’r niferoedd a bleidleisiodd wedi bod yn uwch heb y gofyniad am ID pleidleisiwr.

Effeithiodd yr ID pleidleisiwr ar rai pobl yn fwy nag eraill

Yn ein dadansoddiad blaenorol o effaith y gofyniad am ID yn etholiadau mis Mai 2023, canfuom fod rhai pobl, mewn perthynas â ffactorau demograffig-gymdeithasol, yn fwy tebygol o gael problemau wrth fodloni’r gofyniad am ID.

Daethom i’r casgliad bod hyn o ganlyniad i ddau ffactor bras: mae rhai pobl yn llai tebygol o fod ag ID ffotograffig a dderbynnir ac mae rhai pobl yn llai tebygol o fod yn ymwybodol o’r angen i ddangos ID wrth bleidleisio’n bersonol.

Mae rhai grwpiau o bobl yn dal yn llai tebygol o fod â’r ID sydd ei angen i allu pleidleisio

Gwyddom, o’n hymchwil blaenorol, fod rhai grwpiau’n llai tebygol o fod ag un o’r mathau o ID a dderbynnir (yn enwedig y rhai sy’n rhentu gan landlord cymdeithasol, pobl ddi-waith, y rhai ar raddau cymdeithasol is, a phobl anabl).

Mae ein tystiolaeth yn dangos, yn etholiad cyffredinol mis Gorffennaf 2024, bod o leiaf rhai o’r grwpiau hyn yn fwy tebygol o gael problem yn pleidleisio’n bersonol o ganlyniad i’r gofyniad am ID pleidleisiwr.

Mae’r dystiolaeth gliriaf yn ymwneud â’r gradd gymdeithasol C2DE is. Pan gawsant eu hannog, dywedodd 10% o’r bobl na wnaethant bleidleisio mai’r gofyniad am ID oedd y rheswm, gyda 6% yn dweud mai’r rheswm am hyn oedd nad oedd ganddynt yr ID gofynnol. Roedd hyn yn uwch ar gyfer y bobl na wnaethant bleidleisio sydd ar radd gymdeithasol C2DE o gymharu â’r bobl na wnaethant bleidleisio sydd ar radd gymdeithasol ABC1 (8% o gymharu â 3%). Yn gyffredinol, rhoddodd 7% o’r bobl na wnaethant bleidleisio sydd ar radd gymdeithasol C2DE reswm diysgog yn ymwneud ag ID dros beidio â phleidleisio o gymharu ag 1% o’r bobl na wnaethant bleidleisio sydd ar radd gymdeithasol ABC1.

Mae rhywfaint o dystiolaeth, o gymharu â’r boblogaeth yn gyffredinol, bod pobl anabl a phobl ddi-waith wedi cael mwy o broblem, wrth geisio pleidleisio, mewn perthynas â pherchen ar ID. Fodd bynnag, nid yw'r gwahaniaethau a ganfyddwn yn ein harolwg yn ystadegol arwyddocaol.

Argymhelliad 2: Adolygu’r rhestr o ID a dderbynnir

Dylai Llywodraeth y DU gynnal a chyhoeddi adolygiad o’r rhestr gyfredol o’r mathau o ID a dderbynnir, i nodi unrhyw ddogfennau ychwanegol y gellid eu cynnwys i wella hygyrchedd i bleidleiswyr.

Dylai hyn gynnwys ffocws penodol ar fathau o ID a fyddai’n cefnogi pobl sydd leiaf tebygol o fod â dogfennau ar y rhestr gyfredol, gan gynnwys pobl o radd gymdeithasol is (C2DE), pobl anabl, a’r rhai sy’n ddi-waith. Er enghraifft, tocynnau teithio sydd â phrosesau gwneud cais digon diogel fel Cerdyn Gostyngiad Teithio'r Ganolfan Byd Gwaith.

Dylai'r Llywodraeth ystyried a yw'r meini prawf diogelwch ar gyfer prosesau gwneud cais a chyhoeddi yn briodol ac yn gymesur wrth asesu a ddylid ychwanegu dogfennau newydd at y rhestr. Er enghraifft, cerdyn-llun Oyster i Fyfyrwyr 18+.

Dylid cadarnhau mewn deddfwriaeth unrhyw newidiadau i’r rhestr o’r mathau o ID a dderbynnir o leiaf chwe mis cyn y diwrnod pleidleisio, mewn pryd i fanylion gael eu cynnwys mewn deunyddiau a gweithgareddau ymwybyddiaeth y cyhoedd, ac mewn canllawiau i staff gorsafoedd pleidleisio cyn y diwrnod pleidleisio ar gyfer unrhyw etholiadau sydd wedi’u trefnu.

Byddwn yn gweithio gyda'r Llywodraeth i sicrhau y gellir cyflwyno ID pleidleisiwr mewn ffordd sy'n hygyrch, yn ymarferol ac yn ddiogel.

Argymhelliad 3: Darparu opsiynau ar gyfer pleidleiswyr nad oes ganddynt ID a dderbynnir neu na allant gael mynediad at unrhyw fath ohono

Dylai Llywodraeth y DU alluogi pleidleiswyr cofrestredig sydd ag ID a dderbynnir i wneud ardystiad yn eu gorsaf bleidleisio ar ran rhywun nad oes ganddo fath o ID a dderbynnir (cyfeirir ato hefyd fel ‘tystio’).

Mae’r gofyniad am ID pleidleisiwr ar hyn o bryd yn rhagdybio bod pobl naill ai'n meddu ar fath o ID a dderbynnir neu eu bod yn ddigon ymwybodol o’r Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr a bod ganddynt ddigon o gymhelliant i wneud cais amdani erbyn y dyddiad cau. Mae hyn yn golygu nad yw pleidleisio i bob pwrpas yn hygyrch i unrhyw un heb ID sy’n methu'r dyddiad cau ar gyfer gwneud cais, unrhyw un sy’n dod yn ymwybodol o ofyniad ac argaeledd y Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr yn agos at y diwrnod pleidleisio, neu unrhyw un sy’n penderfynu eu bod am bleidleisio ar y diwrnod pleidleisio yn unig (neu'n agos at y diwrnod pleidleisio).

O dan yr amgylchiadau cyfyngedig ac eithriadol lle na all pleidleisiwr gael mynediad at unrhyw fath arall o ID a dderbynnir, byddai caniatáu ardystiad yn dal i ddarparu amddiffyniad trwy fynnu cysylltiad ffurfiol ag etholwr a enwir y mae ei hunaniaeth ei hun wedi'i dilysu. Gallai opsiynau pellach ar gyfer ardystio hunaniaeth pleidleisiwr fod yn ymarferol hefyd, gan gynnwys gan sefydliadau dibynadwy fel awdurdodau lleol.

Fel yr amlygwyd yn flaenorol, mae ardystiadau eisoes yn opsiwn dilys ar gyfer gwirio hunaniaeth mewn rhannau eraill o’r broses etholiadol, er enghraifft mewn ceisiadau i gofrestru i bleidleisio a cheisiadau am Dystysgrifau Awdurdod Pleidleisiwr. Nid yw ardystiadau o dan yr amgylchiadau hyn yn destun unrhyw brosesau sicrwydd pellach, a dylai’r Llywodraeth ystyried a yw safon wahanol yn parhau i fod yn briodol ar gyfer profi hunaniaeth yn yr orsaf bleidleisio.

Defnyddir ardystiad mewn etholiadau ffederal yng Nghanada fel ffordd o wella hygyrchedd eu gofyniad am ID pleidleisiwr ar gyfer grwpiau penodol sy'n llai tebygol o gael mynediad at y prawf adnabod gofynnol.

Byddai’r baich gweinyddol ychwanegol o ardystio (o gymharu â chyflwyno math arall o ID a dderbynnir) yn cael ei gyfyngu i’r amser sydd ei angen i’r pleidleisiwr a’r ardystiwr gwblhau ffurflen datganiad.

Nid oedd rhai pobl yn gwybod bod angen iddynt ddangos ID

Er bod ymwybyddiaeth o'r gofyniad am ID yn gymharol uchel, rydym wedi nodi uchod sut roedd lefelau ymwybyddiaeth yn amrywio ar draws y boblogaeth. Yn benodol, roedd grwpiau oedran iau, pobl o gymunedau lleiafrifoedd ethnig, a phobl o radd gymdeithasol C2DE yn llai tebygol o fod yn ymwybodol o’r gofyniad am ID.

Mae rhywfaint o dystiolaeth bod y lefelau ymwybyddiaeth is hyn yn golygu bod rhai pobl hefyd yn fwy tebygol o gael anawsterau wrth fodloni'r gofyniad am ID er nad yw'r dystiolaeth yn bendant. Mae ein hymchwil yn canfod bod pleidleiswyr o gymunedau lleiafrifoedd ethnig yn fwy tebygol na phleidleiswyr gwyn o ddweud eu bod wedi mynd i’r orsaf bleidleisio yn wreiddiol heb ID ond wedi dychwelyd i bleidleisio yn ddiweddarach (2% o bleidleiswyr o gymunedau lleiafrifoedd ethnig o gymharu ag 1% o bleidleiswyr gwyn). Fodd bynnag, roedd bobl gwyn na wnaethant bleidleisio yn fwy tebygol na phobl na wnaethant bleidleisio o gymunedau lleiafrifoedd ethnig o roi rheswm diysgog dros beidio â phleidleisio yn ymwneud ag ID.

Mewn perthynas ag oedran, mae’r darlun hefyd yn gymysg. Pan ofynnwyd iddynt ddewis o restr o resymau pam na wnaethant bleidleisio, dywedodd 4% o’r bobl na wnaethant bleidleisio fod hyn oherwydd iddynt fynd i bleidleisio heb yr ID gofynnol neu gydag ID nas derbyniwyd. Roedd hyn yn uwch ymhlith y bobl 18 i 24 oed na wnaethant bleidleisio (6%) a myfyrwyr amser llawn (8%). Fodd bynnag, roedd pobl hŷn na wnaethant bleidleisio yn fwy tebygol na'r bobl iau na wnaethant bleidleisio o roi rheswm diysgog dros beidio â phleidleisio yn ymwneud â'r gofyniad am ID.

Fel y nodir uchod, mae’r dystiolaeth gliriaf yn ymwneud â gradd gymdeithasol C2DE lle rydym yn canfod bod pobl na wnaethant bleidleisio yn fwy tebygol o roi rhesymau yn ymwneud ag ID dros beidio â phleidleisio o gymharu â gradd gymdeithasol ABC1.

Ni chafodd ID pleidleisiwr effaith sylweddol ar y dull a ddefnyddiwyd gan bleidleiswyr i fwrw eu pleidlais

Gofynnom i bleidleiswyr a oeddent wedi bwrw eu pleidlais yn yr etholiad cyffredinol gan ddefnyddio’u dull a ffefrir. Yn gyffredinol, dywedodd 94% o bleidleiswyr eu bod wedi defnyddio’r dull a ffefrir ganddynt gan nodi nad oedd y gofyniad i ddangos ID wedi cael effaith sylweddol ar ddewisiadau dull pleidleisio.

Roedd pleidleiswyr gorsafoedd pleidleisio yn fwy tebygol o ddweud eu bod wedi pleidleisio gan ddefnyddio’r dull a ffefrir ganddynt (96%) o gymharu â phleidleiswyr post (91%). Roedd pobl a bleidleisiodd drwy’r post, ac a ddywedodd nad dyma oedd eu hoff ddull o bleidleisio, yn tueddu i ddweud eu bod wedi dewis pleidleisio drwy'r post gan nad oeddent wedi gallu cyrraedd gorsaf bleidleisio ar 4 Gorffennaf (yn aml oherwydd ymrwymiadau gwyliau). Fodd bynnag, dywedodd cyfran fach fod eu penderfyniad i bleidleisio drwy'r post oherwydd ID pleidleisiwr – naill ai oherwydd nad oedd ganddynt hwy neu eu partner ID neu oherwydd nad ydynt yn cefnogi'r polisi.

Boddhad pleidleiswyr ac agweddau at ddiogelwch yr etholiad

Ar ôl pob etholiad rydym yn gofyn i bobl oedd yn gymwys i bleidleisio am eu barn ar bleidleisio ac etholiadau. Mae hyn yn ein helpu i ddeall a yw safbwyntiau wedi newid ers y set gymaradwy ddiwethaf o etholiadau.

Roedd lefelau boddhad â phleidleisio mewn gorsafoedd pleidleisio yn debyg i etholiadau blaenorol

Roedd lefelau uchel o foddhad gyda’r broses bleidleisio, yn unol ag etholiadau cymaradwy blaenorol, gyda 90% o bleidleiswyr gorsafoedd pleidleisio yn dweud eu bod yn fodlon iawn neu’n weddol fodlon gyda’r broses. Roedd yr amrywiad mewn boddhad â’r broses o bleidleisio ar draws gwahanol grwpiau demograffig yn dilyn patrymau tebyg i etholiadau blaenorol. Nid oedd unrhyw wahaniaethau ym modlonrwydd pleidleiswyr gorsafoedd pleidleisio ar draws y pedair gwlad.

Fe wnaethom hefyd ofyn i bleidleiswyr raddio pa mor hawdd oedd cymryd rhan yn y bleidlais ar raddfa o un i bump – dywedodd 90% ei fod yn hawdd (pedwar neu bump). Mae rhywfaint o amrywiad yn lefel y rhwyddineb a adroddwyd gan wahanol grwpiau, er enghraifft roedd grwpiau oedran hŷn yn ei chael yn haws cymryd rhan na grwpiau oedran iau. Fodd bynnag, yn yr un modd â boddhad pleidleiswyr, mae'r patrwm hwn yn debyg i etholiadau blaenorol cyn cyflwyno ID pleidleisiwr.

Roedd pleidleiswyr yn meddwl bod yr etholiadau’n ddiogel

Gofynnodd ein harolwg o’r cyhoedd i bawb a ddywedodd eu bod wedi pleidleisio i raddio diogelwch pleidleisio yn yr etholiad ar raddfa o un i bump – dywedodd 84% o bleidleiswyr gorsafoedd pleidleisio ei fod yn ddiogel (pedwar neu bump). Fe wnaethom hefyd ofyn i bleidleiswyr gorsafoedd pleidleisio pa mor ddiogel oedd pleidleisio mewn gorsafoedd pleidleisio rhag twyll yn eu barn nhw – dywedodd 89% ei fod yn ddiogel.

Roedd pleidleiswyr yn sylweddol fwy tebygol o ddweud bod pleidleisio yn ddiogel na’r bobl na wnaethant bleidleisio – dywedodd 93% o’r holl bleidleiswyr fod pleidleisio mewn gorsaf bleidleisio yn ddiogel o gymharu â 77% o’r bobl na wnaethant bleidleisio.

Mae'r canlyniadau hyn yn debyg i'r rhai a gofnodwyd ar ôl etholiadau cymaradwy blaenorol.

Drwy gydol y flwyddyn, rydym yn casglu data gan holl luoedd yr heddlu ar draws y DU ar honiadau o dwyll etholiadol y maent yn eu derbyn ac yn ymchwilio iddynt, gan gynnwys honiadau o gambersonadu mewn gorsafoedd pleidleisio. Byddwn yn cyhoeddi data twyll etholiadol ar gyfer etholiadau a gynhaliwyd yn 2024 erbyn diwedd mis Mawrth 2025.

Crynodeb o argymhellion

Dylai Llywodraeth y DU gynnal a chyhoeddi adolygiad o ddyluniad, gweithrediad a defnydd y Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr, er mwyn annog mwy o bobl nad oes ganddynt fath arall o ID a dderbynnir i fanteisio arni a’i defnyddio.

Dylai’r adolygiad hwn ystyried:

P’un a ellid symud y dyddiad cau ar gyfer ceisiadau am Dystysgrif Awdurdod Pleidleisiwr yn nes at y diwrnod pleidleisio, er mwyn gwella argaeledd a hygyrchedd i bleidleiswyr nad oes ganddynt fath arall o ID a dderbynnir. Mae'r dyddiad cau presennol ar gyfer ceisiadau, sef chwe diwrnod gwaith cyn y diwrnod pleidleisio, yn sylweddol gynharach na bwriad y polisi gwreiddiol
P’un a ellid cyhoeddi Tystysgrifau Awdurdod Pleidleisiwr yn ddigidol, a ph’un a allai hynny leihau'r ddibyniaeth ar brosesau argraffu a phostio ffisegol a chaniatáu ar gyfer anfon at bleidleiswyr yn gyflymach. Dylai’r Llywodraeth ddysgu o’r Cynllun Safonau Prawf Oedran (PASS) sydd bellach yn cyhoeddi cardiau cynllun prawf oedran digidol