Mae'r Cwricwlwm i Gymru yn rhoi pwrpas clir i ysgolion ddarparu addysg ddemocrataidd effeithiol. Mae hyn yn gofyn am ddull ysgol gyfan, gyda chyfleoedd i ddysgu y tu mewn a'r tu allan i'r ystafell ddosbarth a diwylliant clir sy'n cefnogi dysgwyr i gymryd rhan yng nghymuned eu hysgol a thu hwnt. 

Gellir darparu addysg ddemocrataidd dda i ddysgwyr Blwyddyn 6 yn unol â'r egwyddorion canlynol sy'n seiliedig ar dystiolaeth a'r wybodaeth, y sgiliau a'r profiadau cysylltiedig. Mae'r ddogfen hon yn amlinellu'r chwe egwyddor gydag enghreifftiau o sut y gallai hyn edrych yn ymarferol, ac adnoddau, offer ac astudiaethau achos ategol. Cymerir rhai enghreifftiau o'r tu hwnt i gyd-destun Cymreig ond ym mhob achos maent yn cyd-fynd â'r Cwricwlwm i Gymru, yn enwedig gyda Maes Dysgu a Phrofiad y Dyniaethau.

Mae nifer o offer eisoes ar waith i gefnogi ysgolion cynradd wrth iddynt ddarparu addysg ddemocrataidd effeithiol:  

Egwyddorion ar gyfer addysg ddemocrataidd

Mae hyn yn cynnwys:

  • Gwybodaeth am y systemau sy’n rhedeg ein cymunedau lleol, Senedd Cymru a Senedd y DU
  • Gwybodaeth am gynrychiolwyr gwleidyddol gan gynnwys cynghorwyr lleol, Aelodau o Senedd Cymru ac Aelodau Seneddol
  • Gwybodaeth am hawliau a chyfrifoldebau 
  • Datblygu sgiliau meddwl beirniadol sy'n gysylltiedig â materion cymdeithasol
  • Y cyfle i drafod materion cyfredol
  • Y cyfle i gynnal ymchwil i fater sy’n bwysig iddynt

Sut mae hyn yn edrych yn ymarferol? (Offer, adnoddau ac astudiaethau achos) 

Mae hyn yn cynnwys:

  • Gwybodaeth am sut mae'r ysgol yn cael ei rhedeg gan gynnwys strwythurau llywodraethu
  • Gwybodaeth am bwy sy'n eu cynrychioli ar gyngor yr ysgol a sut i godi pryder
  • Y cyfle i gynrychioli eu cyfoedion e.e. trwy gyngor ysgol, grwpiau llais dysgwyr, pwyllgorau neu dasgluoedd
  • Y cyfle i bleidleisio mewn etholiad neu refferendwm pwrpasol 

Sut mae hyn yn edrych yn ymarferol? (Offer, adnoddau ac astudiaethau achos)

Mae hyn yn cynnwys:

  • Gwybod bod eu barn a’u profiadau yn bwysig
  • Datblygu sgiliau siarad a gwrando drwy ddadleuon, areithio a thrafodaethau strwythuredig
  • Gallu cydnabod safbwyntiau gwahanol yn barchus drwy drafodaethau agored
  • Datblygu'r sgil o gyflwyno safbwynt amgen
  • Y cyfle i fod yn rhan o wasanaethau dan arweiniad dysgwyr
  • Y cyfle i gymryd rhan mewn deialog ystyrlon â'i gilydd a chydag oedolion

Sut mae hyn yn edrych yn ymarferol? (Offer, adnoddau ac astudiaethau achos) 

Mae hyn yn cynnwys:

  • Gwybod sut mae eu gweithredoedd yn effeithio ar gymunedau yn lleol, yn genedlaethol ac yn fyd-eang
  • Gwybodaeth am sut y gall dinasyddiaeth weithgar arwain at newid
  • Datblygu sgiliau datrys problemau gyda'r nod o fynd i'r afael â rhywbeth nad yw'n deg
  • Y cyfle i ymgyrchu neu godi arian ar gyfer mater sy’n bwysig iddynt
  • Y cyfle i wirfoddoli

Sut mae hyn yn edrych yn ymarferol? (Offer, adnoddau ac astudiaethau achos) 

Mae hyn yn cynnwys:

  • Gwybodaeth am eu diwylliannau eu hunain ac eraill
  • Gwybodaeth am degwch, cydraddoldeb ac uniondeb
  • Gwybodaeth am Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn (CCUHP)
  • Datblygu geirfa a gallu defnyddio iaith sy'n seiliedig ar hawliau 
  • Y cyfle i chwarae rhan weithgar wrth atal bwlio trwy gyfrannu at ddatblygu polisïau a phrotocolau ac eirioli drostynt eu hunain neu un o'u cyfoedion
  • Profi diwylliant ysgol lle mae'r rheolau'n berthnasol i athrawon ac aelodau staff, yn ogystal â'r dysgwyr

Sut mae hyn yn edrych yn ymarferol? (Offer, adnoddau ac astudiaethau achos) 

Mae hyn yn cynnwys:

  • Gwybod bod ganddynt lais mewn penderfyniadau sy'n effeithio arnynt
  • Y cyfle i ddylanwadu ar benderfyniadau dro ar ôl tro ac yn rheolaidd, gan gynnwys y rheiny sy'n ymwneud ag addysgu a dysgu a'r cwricwlwm
  • Profi diwylliant ysgol lle mae safbwyntiau dysgwyr yn cael eu cymryd o ddifrif ac mae eu barnau yn cael eu hystyried
  • Y cyfle i gyfrannu at ddatblygu polisïau’r ysgol a gwneud penderfyniadau ochr yn ochr ag oedolion

Sut mae hyn yn edrych yn ymarferol? (Offer, adnoddau ac astudiaethau achos) 

Mae'r canlynol yn amlinellu ffyrdd o archwilio gwleidyddiaeth drwy gyfres o ymweliadau, teithiau a phrosiectau sy'n archwilio democratiaeth yng Nghymru ac a fydd yn galluogi dysgwyr i fodloni camau dilyniant un, dau a thri ym Maes Dysgu a Phrofiad y Dyniaethau. Mae'r awgrymiadau'n ddangosol a gellir eu haddasu i gyd-fynd â chyd-destun eich ysgol, gan gynnwys ymweliadau lleol neu rithwir.

Mae cymdeithasau dynol yn gymhleth ac yn amrywiol, ac wedi’u llunio gan weithredoedd a chredoau dynol.

Mae dinasyddion gwybodus, hunanymwybodol yn mynd i’r afael â’r heriau a’r cyfleoedd sy’n wynebu dynoliaeth, ac yn gallu cymryd camau ystyrlon ac egwyddorol