Adroddiad ar ymchwiliad i Blaid Annibyniaeth y DU (UKIP)

Mae UKIP yn blaid wleidyddol sydd wedi'i chofrestru ym Mhrydain Fawr (mae plaid sydd wedi'i chofrestru ar wahân o'r enw UKIP yng Ngogledd Iwerddon). Brwydrodd UKIP dros nifer o seddi ledled y DU yn yr etholiad cyffredinol yn 2015, a dywedodd iddi wario tua £2.8m ar ei hymgyrch.

Fel plaid wleidyddol sydd wedi'i chofrestru yn y DU:

• ni all UKIP dderbyn rhoddion gan sefydliadau y tu allan i'r DU
• rhaid i UKIP roi gwybod i ni am unrhyw roddion o £7,500 neu fwy bob chwarter
• rhaid i UKIP roi gwybod am ei holl wariant ar ymgyrchu ar ôl pob etholiad cyffredinol

Nid yw ADDE nac IDDE yn bleidiau gwleidyddol sydd wedi'u cofrestru yn y DU. Felly, nid yw'r rheolau hyn yn berthnasol iddynt. Fel pleidiau a sefydliadau gwleidyddol Ewropeaidd eraill, derbyniodd ADDE ac IDDE gyllid grant gan yr UE. Gellir defnyddio'r cyllid ar gyfer hyd at 85% o wariant cymwys y blaid a'r sefydliad, a gellir ei ddefnyddio ar gyfer amrywiaeth o bethau, o swyddogaethau gweinyddol i'r costau ymgyrchu ar gyfer etholiadau Ewropeaidd. Ni ellir ei ddefnyddio at ddibenion penodol, gan gynnwys cyllido pleidiau cenedlaethol, ymgeiswyr mewn etholiadau a sefydliadau gwleidyddol yn uniongyrchol nac yn anuniongyrchol ar lefel genedlaethol na lefel Ewropeaidd.

Mae'r rheolau ar roddion i bleidiau gwleidyddol yn y DU wedi'u nodi yn Neddf Pleidiau Gwleidyddol, Etholiadau a Refferenda 2000. Yn ôl y rheolau:

• mae rhodd yn golygu unrhyw anrheg a roddir i blaid o arian neu eiddo arall, nawdd, talu tanysgrifiadau neu ffioedd, gwario arian i dalu unrhyw dreuliau y mae plaid yn mynd iddynt neu ddarparu eiddo, gwasanaethau neu gyfleusterau ar delerau anfasnachol
• dim ond symiau uwchlaw £500 sy'n cael eu hystyried yn rhoddion o dan y Ddeddf
• ni all plaid gofrestredig dderbyn rhodd gan unigolyn nad yw'n rhoddwr a ganiateir ar y pryd
• mae rhoddwr a ganiateir, yn fras, yn unigolyn sydd ar y gofrestr etholiadol neu'n gwmni neu'n endid arall yn y DU

Os bydd plaid yn derbyn rhodd o ffynhonnell nas caniateir, mae'n rhaid iddi roi'r rhodd yn ôl o fewn 30 diwrnod. Os na fydd y blaid yn gwneud hyn, mae ei thrysorydd yn cyflawni trosedd. Fodd bynnag, gall y trysorydd gyfiawnhau hyn os gwnaeth gymryd pob cam rhesymol i sicrhau bod y rhoddwr yn rhoddwr a ganiateir ac, o ganlyniad i hynny, yn credu bod y rhoddwr yn un a ganiateir.

Rydym yn gorfodi'r rheolau hyn gan ddefnyddio amrywiaeth o bwerau ymchwilio a sancsiynu.

Ble gallwch gael rhagor o wybodaeth?

Mae gwybodaeth am Ddeddf Pleidiau Gwleidyddol, Etholiadau a Refferenda 2000 ar gael ar wefan deddfwriaeth y llywodraeth. Mae'r rheolau ar roddion i'w gweld yn Rhan IV.

Ym mis Rhagfyr 2016, daeth Biwrô Senedd Ewrop i'r casgliad bod €500,616 a wariwyd gan ADDE a €33,864 a wariwyd gan IDDE yn 2015 yn torri'r rheolau ar grantiau i bleidiau a sefydliadau Ewropeaidd. Roedd Biwrô Senedd Ewrop wedi dod i'r casgliad bod rhywfaint o'r arian grant wedi'i wario'n anuniongyrchol i gyllido UKIP, a oedd yn mynd yn groes i'w rheolau.

Roedd Biwrô Senedd Ewrop o'r farn bod arwyddion cryf bod ADDE ac IDDE wedi cynnal yr arolygon barn yn 2015 er budd UKIP, a nododd natur Ewro-sgeptig y cwestiynau a'r lleoliadau y cynhaliwyd yr arolygon barn ynddynt. Mae'r fframwaith cyfreithiol ar gyfer cyllido pleidiau a sefydliadau gwleidyddol Ewropeaidd yn rhoi'r baich o brofi cymhwysedd i gael cyllid ar y buddiolwr.

Cynhaliwyd yr arolygon barn:

• yng Ngogledd Thanet, Rochester a Strood, Sittingbourne a Sheppey a De Thanet ym mis Chwefror 2015
• yn Great Grimbsy a Thurrock ym mis Ebrill 2015
• yn Ne Caerdydd a Phenarth ym mis Ebrill 2015
• ym Merthyr Tudful a Rhymni ym mis Ebrill 2015
• ledled y DU ym mis Mehefin/Gorffennaf 2015
• ledled Cymru ym mis Medi 2015
• yn yr Alban a Llundain ym mis Tachwedd 2015
• ledled y DU ym mis Rhagfyr 2015
• mewn saith gwlad yn yr UE ym mis Rhagfyr 2015
• ledled y DU unwaith eto ym mis Rhagfyr 2015

Cyfanswm cost yr arolygon barn i ADDE ac IDDE oedd tua €321,000.

Rhoddodd Biwrô Senedd Ewrop wybod i ni am hyn ym mis Hydref 2016. Rhoddodd dystiolaeth sylweddol i ni i esbonio ei phryderon ac, ar ôl ystyried hyn, gwnaethom ddechrau ymchwiliad.

Ymchwiliwyd i'r materion canlynol:

• p'un a gafodd unrhyw arolwg barn neu waith arall y talwyd amdano gan ADDE neu IDDE ei roi i UKIP er mwyn iddi gael budd ohono
• os felly, p'un a oedd hyn yn gyfystyr â rhodd o dan Ddeddf Pleidiau Gwleidyddol, Etholiadau a Refferenda 2000
• os felly, p'un a oedd trysorydd UKIP ac UKIP wedi cyflawni trosedd drwy beidio â rhoi rhodd nas caniateir yn ôl, sy'n ofynnol gan Ddeddf Pleidiau Gwleidyddol, Etholiadau a Refferenda 2000

Yn ystod yr ymchwiliad, dywedodd Biwrô Senedd Ewrop hefyd ei bod yn pryderu y gall cynorthwywyr ASEau UKIP fod wedi bod yn gweithio i UKIP, ac y gall cyflogau ASEau fod wedi bod yn rhodd i UKIP. Gwnaethom ystyried y dystiolaeth, ond gwnaethom benderfynu nad oedd yn cyrraedd y trothwy ar gyfer ychwanegu'r mater at ein hymchwiliad.

Rhwng mis Rhagfyr 2016 a mis Mai 2017, gwnaethom roi cyfres o hysbysiadau cyfreithiol yn gofyn am ddogfennau a gwybodaeth gan UKIP a'r cwmni arolygon barn a gynhaliodd yr arolygon barn ar ran ADDE ac IDDE. Yn ogystal, gwnaethom anfon hysbysiadau cyfreithiol at un o gyfarwyddwyr UKIP ar y pryd ac unigolyn preifat a gontractiwyd gan ADDE i arwain y gwaith ar lawer o'r arolygon barn ac a fu'n gweithio fel rheolwr ymgyrchu dros UKIP yn flaenorol. Cawsom lawer iawn o ddogfennau a gwybodaeth mewn ymateb i'r holl hysbysiadau hyn, a chafodd y rhain eu harchwilio gennym.

Yna, gwnaethom drefnu cyfweld ag unigolion allweddol, a chynhaliwyd cyfweliadau hyd at fis Chwefror 2018. Roedd yr unigolion hyn yn cynnwys prif gontractiwr ADDE a weithiodd ar sawl arolwg barn, unigolyn ychwanegol a gontractiwyd gan ADDE i lunio adroddiadau ar yr arolygon barn, Llywydd ADDE ac un o sylfaenwyr a chyfarwyddwr blaenorol ADDE ac IDDE. Roedd y rhain i gyd yn gyfweliadau gwirfoddol. Gwrthododd Cyfarwyddwr Gweithredol ADDE gyfarfod â ni, ond darparodd ymateb ysgrifenedig.

Gwelsom fod yr arolygon barn y talwyd amdanynt gyda chyllid grant gan Fiwrô Senedd Ewrop yn berthnasol i sefyllfa wleidyddol UKIP yn 2015/16.

• Cawsant eu cynnal mewn ardaloedd daearyddol o bwysigrwydd strategol posibl i UKIP
• Roedd y cwestiynau yn ymwneud ag agweddau at yr UE
• Roedd yr adroddiadau a luniwyd yn dilyn yr arolygon barn yn ystyried y data o safbwynt UKIP yn rhannol.

Er hynny, roedd tystiolaeth annigonol bod yr arolygon barn wedi'u comisiynu i fod o fudd i UKIP a dim tystiolaeth bod UKIP wedi cael y canlyniadau neu wedi elwa ohonynt. Gwelsom anfonebau a negeseuon e-bost a ddarparwyd gan y cwmni arolygon barn, a ddangosodd fod ADDE wedi comisiynu'r arolygon barn ac wedi cael ei hanfonebu amdanynt. Dywedodd y rhai y gwnaethom gyfweld â nhw yr un peth. Nid oedd unrhyw wybodaeth arall gan unrhyw un o'r endidau yr aethom atynt i awgrymu mai arolygon barn UKIP oeddent.

Rhoddodd Biwrô Senedd Ewrop lythyr i ni, dyddiedig 2 Tachwedd 2016, a anfonwyd gan ADDE i Senedd Ewrop i wrthwynebu casgliadau Biwrô Senedd Ewrop. Roedd fel petai'n cydnabod mai 'arolygon barn UKIP' oedd dau ohonynt, a nodwyd bod ADDE wedi cael yr anfoneb 'drwy gamgymeriad' ond nid oedd hyn yn gyson â'r dystiolaeth a welsom.

Dywedodd contractwyr ADDE a sylfaenydd ADDE wrthym fod ADDE ac IDDE wedi comisiynu'r arolygon barn er mwyn gwario arian grant gan Fiwrô Senedd Ewrop mor effeithlon â phosibl i gyfiawnhau mwy o gyllid. Gwnaethant ddweud nad bwriad yr arolygon barn oedd ymdrin â materion o bwysigrwydd i UKIP. Dywedodd y contractwyr a gynhaliodd yr arolygon barn na chawsant eu harwain gan ADDE yn fawr a'i bod wedi caniatáu iddynt ddewis y materion a oedd o ddiddordeb iddynt.

Ni welsom unrhyw dystiolaeth ddogfennol i awgrymu bod unrhyw ddata o arolygon barn ADDE wedi'u rhoi i UKIP. Gwnaethom ofyn i'r contractwyr a weithiodd ar arolygon barn ADDE am hyn. Roedd y ddau ohonynt wedi gweithio fel rheolwyr ymgyrchu dros ymgeiswyr UKIP yn ystod yr etholiad cyffredinol yn 2015. Roedd hyn cyn iddynt ymwneud ag arolygon barn ADDE a ddechreuodd ym mis Mehefin 2015. Yn ystod yr etholiad cyffredinol, roeddent yn gweithio yn yr etholaethau lle cynhaliwyd yr arolygon barn yn ystod mis Chwefror a mis Ebrill 2015, ond gwnaethant ddweud na welsant ddata'r arolygon barn tra oeddent yn gweithio yn yr etholaethau hyn. O ystyried eu rolau fel rheolwyr ymgyrchu, gwnaethant ddweud ei bod yn debygol y byddent yn ymwybodol os oedd UKIP wedi cael y data gan y byddai'r data wedi bod o ddiddordeb posibl iddynt.

Rhoddodd Biwrô Senedd Ewrop ddata ac adroddiadau ar arolygon barn, contractau a'i gwaith dadansoddi i ni, yn ogystal â dogfennau ADDE ac IDDE mewnol a gafwyd ganddi a gohebiaeth â'r cwmni arolygon barn.

Drwy ddefnyddio ein pwerau cyfreithiol, cawsom wybodaeth gan gontractwyr ADDE a'r cwmni arolygon barn. Roedd hyn yn cynnwys anfonebau a gohebiaeth bellach rhwng ADDE, ei chontractwyr a'r cwmni arolygon barn. Nid oedd UKIP yn gallu rhoi gwybodaeth sylweddol i ni mewn ymateb i'r hysbysiad, a hynny am nad oedd ganddi unrhyw ddogfennau a oedd yn berthnasol i'r arolygon barn.

Cawsom dystiolaeth bwysig hefyd gan y bobl y gwnaethom gyfweld â nhw ynglŷn â'r arolygon barn. Gwnaethom nodi pryd y cawsom esboniad cyson, o ran y rheswm dros yr arolygon barn, pwy oedd yn rhan o'r broses o gytuno arnynt a'u trefnu, a beth ddigwyddodd i'r adroddiadau arnynt.