Report: Costau refferendwm mis Mehefin 2016 ar aelodaeth y DU o'r Undeb Ewropeaidd

Ynglŷn â'r adroddiad hwn

Mae'r adroddiad hwn yn ymdrin â'r canlynol:

  • costau'r Comisiwn Etholiadol, gan gynnwys grantiau a roddwyd i'r ymgyrchwyr arweiniol dynodedig
  • costau ymgyrchoedd post ar ran yr ymgyrchwyr arweiniol dynodedig
  • costau Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol a Swyddogion Cyfrif

Er i ni gyhoeddi adroddiad ar gostau yn dilyn y refferendwm diwethaf a gynhaliwyd ledled y DU ym mis Mai 2011 (ynghylch system bleidleisio Senedd y DU),  nid ydym wedi gwneud cymariaethau rhwng costau'r digwyddiad pleidleisio hwnnw yn 2011 a chostau'r refferendwm yn 2016. Cynhaliwyd refferendwm mis Mai 2011 ar yr un diwrnod â nifer o etholiadau eraill, gan olygu bod llawer o'r costau yr aed iddynt wrth gynnal y refferendwm, fel llogi gorsafoedd pleidleisio a lleoliadau cyfrif, wedi cael eu rhannu â'r etholiadau eraill hynny. O ganlyniad i hynny, mae'n anodd cymharu'r ffigurau mewn unrhyw ffordd ystyrlon.

Rydym yn cyhoeddi'r adroddiad hwn nawr gan mai dim ond yn ddiweddar y gwnaethom setlo'r hawliadau terfynol gan Swyddogion Cyfrif. Cymerodd fwy o amser na'r disgwyl i gwblhau'r broses hawlio gan fod y rhan fwyaf o'r hawliadau wedi cael eu cyflwyno'n agos at y terfyn amser a'u bod wedi arwain at fwy o ymholiadau nag a ragwelwyd. O ganlyniad i hynny, bu oedi cyn i ni ddadansoddi'r hawliadau. Hefyd, gwnaeth y cyhoeddiad y byddai Etholiad Cyffredinol Senedd y DU yn cael ei gynnal yn gynnar, sef ym mis Ebrill 2017, waethygu'r sefyllfa am fod angen i adnoddau gael eu dargyfeirio – gan awdurdodau lleol a'r Comisiwn – er mwyn sicrhau bod y digwyddiad pleidleisio hwnnw'n cael ei gynnal yn llwyddiannus.

Nid yw'r adroddiad hwn yn ymdrin â gwariant gan ymgyrchwyr na chostau darlledu sy'n gysylltiedig ag ymgyrch y refferendwm.

Mae manylion am wariant ymgyrchwyr cofrestredig, gan gynnwys ymgyrchwyr arweiniol dynodedig, ar gael ar ein cronfa ddata ar-lein chwiliadwy, CPE Ar-lein,  a chânt eu trafod yn fanylach yn ein dogfen ‘Adroddiad ar reoleiddio ymgyrchwyr yn  y refferendwm ar aelodaeth y DU o'r Undeb Ewropeaidd a gynhaliwyd ar 23 Mehefin 2016’ (Mawrth 2017).

Mae ein hadroddiad ar refferendwm yr UE, a gyhoeddwyd ym mis Medi 2016,  yn cyflwyno dadansoddiad o'r ffordd y cafodd y refferendwm ei weinyddu. Roedd hyn yn cynnwys profiad pleidleiswyr ac ymgyrchwyr, rheoli a chynnal y bleidlais, rheoleiddio ymgyrchwyr yn y refferendwm a rhoi gwybodaeth i bleidleiswyr.

Yn y refferendwm ar 23 Mehefin 2016:

  • roedd cyfanswm o 46,500,001 wedi'u cofrestru i bleidleisio
  • gwnaeth 33,577,342 o etholwyr fwrw pleidlais – sef 72.2%
  • pleidleisiodd 16,141,241 o bobl i Aros – 48.1% o'r holl bleidleisiau dilys
  • pleidleisiodd 17,410,742 o bobl i Adael – 51.9% o'r holl bleidleisiau dilys
  • gwrthodwyd 25,359 o bapurau pleidleisio
  • 382 COs set up 41,050 polling stations
  • gwnaeth 107,100 o aelodau o staff weithio yn y gorsafoedd pleidleisio hynny
  • gwnaeth 51,500 o aelodau o staff weithio ar ddilysu a chyfrif y papurau pleidleisio
  • anfonwyd dros 8.5 miliwn o bapurau pleidleisio drwy'r post at etholwyr, sef 18.4% o etholwyr y DU, a dychwelwyd 7.3 miliwn (87.6%) o'r papurau hynny
  • roedd 123 o grwpiau ymgyrchu cofrestredig, a chafodd dau grŵp ymgyrchu arweiniol eu dynodi gan y Comisiwn Etholiadol:
    • Vote Leave
    • Britain Stronger in Europe (Britain Stronger in Europe oedd enw ymgyrchu The In Campaign Ltd)
  • dosbarthodd y Comisiwn Etholiadol 28 miliwn o lyfrynnau gwybodaeth i gartrefi ledled y DU

Mae'r cyfansymiau lleol ar gyfer pob ardal bleidleisio a'r canlyniad cyffredinol ar gael ar ein gwefan.

Referendum total cost and cost breakdown

Costau'r refferendwm

Cyfanswm cost cynnal y refferendwm oedd £129.128m.

Dadansoddiad o'r gost

£7.998m mewn costau gweithredu gan y Comisiwn Etholiadol, gan gynnwys:

  • £1.642m mewn costau staff uniongyrchol
  • £6.025m mewn costau gweithgarwch codi ymwybyddiaeth y cyhoedd
  • £0.331m  mewn costau gweinyddu hawliadau Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol a Swyddogion Cyfrif

£26.589m mewn perthynas â'r sefydliadau dynodedig

  • £1.200m mewn grantiau i Sefydliadau Dynodedig
  • £25.389m mewn costau ymgyrchoedd post sefydliadau dynoedig a chostau eraill mewn perthynas â'r Post Brenhinol

£94.541m mewn costau Swyddogion Cyfrif a Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol, gan gynnwys:

  • costau gorsafoedd pleidleisio
  • costau pleidleisiau post
  • costau cardiau pleidleisio
  • costau cyfrif
  • ffioedd am wasanaethau Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol a Swyddogion Cyfrif

Mae dadansoddiad manylach fesul categori i'w weld yn adran 3: Cost y refferendwm.

Sut y cafodd y refferendwm ei ariannu

Mae deddfwriaeth a ddeddfwyd gan Senedd y DU o dan Ddeddf Pleidiau Gwleidyddol, Etholiadau a Refferenda 2000 (PPERA) yn nodi'r fframwaith cyfreithiol ar gyfer refferenda ac yn rhoi cyfrifoldebau penodol i'r Comisiwn Etholiadol. Mae hefyd yn nodi y bydd Prif Swyddog Cyfrif sydd â chyfrifoldeb cyffredinol am gynnal refferendwm.

Cyn y gellir cynnal refferendwm o dan y fframwaith deddfwriaethol hwn, mae angen deddfwriaeth ychwanegol benodol sy'n ymdrin â manylion fel:

  • dyddiad y refferendwm
  • cwestiwn y refferendwm
  • rheolau penodol ar gyfer cynnal y refferendwm

Llywodraeth y DU oedd yn gyfrifol am y ddeddfwriaeth fanwl ar gyfer y refferendwm hwn. Cafodd Bil Refferendwm yr Undeb Ewropeaidd ei gyflwyno gerbron y Senedd ar 28 Mai 2015 a daeth yn gyfraith ar 17 Rhagfyr 2015.

Roedd angen sawl darn o is-ddeddfwriaeth hefyd cyn bod modd cynnal y refferendwm. Roedd hyn yn cynnwys rheoliadau i bennu'r rheolau manwl ar gyfer gweinyddu'r bleidlais a darparu cyllid i'r Swyddogion Cyfrif a'r Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol ar gyfer cynnal y refferendwm.

Roedd Deddf Refferendwm yr Undeb Ewropeaidd 2015 yn galluogi'r Prif Swyddog Cyfrif i benodi Swyddog Cyfrif Rhanbarthol ar gyfer pob un o'r 11 o ranbarthau etholiadol ym Mhrydain Fawr. Roedd y rhanbarthau hyn yr un fath â'r rhai a ddefnyddir ar gyfer etholiadau Senedd Ewrop. Roedd naw rhanbarth yn Lloegr, gyda Gibraltar yn rhan o ranbarth etholiadol De-orllewin Lloegr, yn ogystal â Chymru a'r Alban. Roedd Gogledd Iwerddon yn un ardal bleidleisio, gyda'r Prif Swyddog Cyfrif yn gweithredu fel y Swyddog Cyfrif.

Rheoliadau (Cynnal) Refferendwm yr Undeb Ewropeaidd 2016, a wnaed ar 25 Chwefror 2016, oedd yn pennu'r rheolau ar gyfer gweinyddu'r bleidlais ac roeddent wedi'u modelu'n bennaf ar y rhai a ddefnyddiwyd ar gyfer refferendwm mis Mai 2011 ynghylch y system bleidleisio ar gyfer etholiadau Senedd y DU.

Roedd y dyraniad cyllid ar gyfer Refferendwm yr UE yn dilyn y fframwaith a oedd eisoes wedi'i sefydlu gan Lywodraeth y DU ar gyfer ariannu etholiadau Senedd y DU a Senedd Ewrop. O dan y fframwaith hwn, gwnaeth Swyddfa'r Cabinet gyfrifo Cyfanswm Cyffredinol Mwyaf y gallai pob Swyddog Cyfrif a Swyddog Cyfrif Rhanbarthol ei ddefnyddio i ddyrannu adnoddau fel y gwelent orau, ar yr amod bod y symiau a fyddai'n cael eu gwario yn angenrheidiol ar gyfer cynnal y refferendwm yn effeithlon ac yn effeithiol. Roedd y Cyfanswm Cyffredinol Mwyaf a gyfrifwyd gan Swyddfa'r Cabinet yn seiliedig ar y swm gwirioneddol a wariwyd ar gyfer y digwyddiad pleidleisio cenedlaethol perthnasol diwethaf, wedi'i addasu ar gyfer ffactorau fel chwyddiant a chynnydd mewn costau eraill.

Roedd Rheoliadau Refferendwm yr Undeb Ewropeaidd (Taliadau Swyddogion Cyfrif a Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol) 2016, a wnaed ar 22 Mawrth 2016, yn nodi'r Cyfanswm Cyffredinol Mwyaf y gallai Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol a Swyddogion Cyfrif ei adennill am eu costau wrth gynnal y refferendwm.  Roedd hyn yn cynnwys eu gwasanaethau personol wrth gyflawni'r rolau hynny a'r treuliau yr aethant iddynt wrth weinyddu'r bleidlais.

Hefyd, gyda chaniatâd y Trysorlys, roedd modd i ni awdurdodi taliadau gwerth mwy na'r Cyfanswm Cyffredinol Mwyaf os oeddem yn fodlon bod y gwariant yn angenrheidiol er mwyn cynnal y refferendwm yn effeithlon ac yn effeithiol a bod maint y taliad yn rhesymol.

Gofynion deddfwriaethol, ynghyd â chyfarwyddiadau a roddwyd gan y Prif Swyddog Cyfrif, oedd yn pennu rhai o'r costau roedd angen mynd iddynt. Ymhlith y rhain roedd yr angen i ddarparu staff a lleoliadau, a'r nifer y dylid eu darparu. Roedd modd i Swyddogion Cyfrif reoli costau eraill yr aed iddynt drwy wneud penderfyniadau yn lleol. Er enghraifft, llwyddodd rhai awdurdodau lleol i gyd-drafod costau ar gyfer llogi gorsafoedd pleidleisio.

Cawsom gyfrifoldeb am weinyddu'r broses ar gyfer talu ffioedd Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol a Swyddogion Cyfrif a'u had-dalu am eu costau wrth gynnal y refferendwm. Hefyd, cawsom bwerau i wneud rheoliadau yn nodi'r gweithdrefnau manwl ar gyfer y broses honno.  Gwnaethom hyn yn Rheoliadau Cyfrifon Swyddogion Cyfrif, Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol a Phrif Swyddogion Cyfrif (Refferendwm yr Undeb Ewropeaidd) 2016.

Ym mis Mawrth 2016, gwnaethom gyhoeddi canllawiau cynhwysfawr i Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol a Swyddogion Cyfrif ar sut y dylent roi cyfrif am eu gwariant, ac i'w helpu gyda'r broses o gyflwyno eu hawliadau.

Yn unol ag arfer blaenorol Llywodraeth y DU, ac ar ôl i ni gael yr awdurdod statudol i wneud hynny, gwnaethom dalu blaenswm i Swyddogion Cyfrif gwerth 75% o'u Cyfanswm Cyffredinol Mwyaf o fis Ebrill 2016. Diben hyn oedd galluogi Swyddogion Cyfrif i dalu unrhyw gostau uniongyrchol cyn y bleidlais a thalu am staff, lleoliadau, cyfarpar a gwasanaethau eraill yn syth ar ôl y bleidlais.

Roedd hynny'n gadael 25% o'r Cyfanswm Cyffredinol Mwyaf i bob Swyddog Cyfrif i'w ad-dalu ar ôl i'w hawliad gael ei gyflwyno a'i setlo. Hefyd yn unol ag arfer blaenorol, gwnaethom alluogi Swyddogion Cyfrif a oedd o'r farn na fyddai eu blaenswm yn ddigon i dalu eu costau uniongyrchol i wneud cais am flaenswm uwch (hyd at 90% o'r Cyfanswm Cyffredinol Mwyaf). Ni wnaeth unrhyw Swyddogion Cyfrif fanteisio ar y cyfleuster hwn.

Prosesu hawliadau
Fel y digwyddodd yn 2011, gwnaethom ddefnyddio'r Uned Hawliadau Etholiadau, sy'n rhan o Swyddfa'r Cabinet, fel arbenigwyr pwnc i dderbyn a phrosesu hawliadau gan Swyddogion Cyfrif am ad-dalu eu costau. Cost gwasanaethau'r Uned, gan gynnwys staffio, swyddfeydd a chostau gweinyddol cysylltiedig, oedd £0.293m.

Gofynnwyd i'r Swyddogion Cyfrif gyflwyno hawliadau refferendwm i'r Uned o fewn chwe mis i ddyddiad y bleidlais. Golygai hyn mai'r dyddiad cau oedd 23 Rhagfyr 2016. Wedyn, roedd yr Uned yn gyfrifol am sicrhau'r canlynol:

  • bod cyfrif cywir wedi cael ei roi am y costau
  • bod y dystiolaeth ategol angenrheidiol wedi cael ei chyflwyno
  • bod yr eitemau yr hawliwyd amdanynt yn ad-daladwy yn unol â'r canllawiau roeddem wedi'u darparu

Fel rhan o'r broses hon, roedd yr Uned yn gallu gofyn am wybodaeth neu dystiolaeth ychwanegol gan Swyddogion Cyfrif a gwneud ymholiadau ynghylch eitemau o wariant.

Dilynodd yr Uned y model tair lefel graffu a gyflwynwyd gan Swyddfa'r Cabinet yn 2014. Y tair lefel oedd: cyfrifon clir, cyffyrddiad ysgafn a chraffu llawn. Roedd gan bob lefel graffu ofynion gwahanol o ran tystiolaeth ategol. Er bod angen i Swyddogion Cyfrif ym mhob categori roi cyfrif am eu gwariant, dim ond anfonebau ac ati am wasanaethau TG a thaliadau gwerth mwy na £2,500 i staff roedd angen i'r rhai yn y categori craffu Cyfrifon Clir eu cyflwyno. Roedd yn rhaid i'r rhai yn y categori Cyffyrddiad Ysgafn gyflwyno'r un wybodaeth, ond roedd yn rhaid iddynt hefyd gyflwyno anfonebau/derbynebau ac ati am gostau argraffu a phostio. Roedd yn ofynnol i Swyddogion Cyfrif yn y categori Craffu Llawn gyflwyno derbynebau/anfonebau ac ati am eu holl wariant mewn perthynas â'r refferendwm. Defnyddiwyd dull seiliedig ar risg i ddewis ym mha gategori y byddai Swyddog Cyfrif yn cael ei roi. Ategwyd hyn gan system hapddewis. Mae rhestr lawn o'r categori craffu a glustnodwyd i bob ardal bleidleisio i'w gweld ar ein gwefan. Roedd unrhyw Swyddog Cyfrif a wariodd mwy na'r Cyfanswm Cyffredinol Mwyaf yn destun adolygiad craffu llawn yn awtomatig.

Pan oedd yr Uned wedi craffu ar hawliad a phob ymholiad wedi cael ei ddatrys, roeddem yn gyfrifol am gymeradwyo'r setliad terfynol a thalu'r swm a oedd yn weddill i'r Swyddog Cyfrif, neu ofyn am unrhyw ad-daliad a allai fod yn ddyledus.  Lle'r oedd y swm terfynol y cytunwyd arno yn fwy na'r Cyfanswm Cyffredinol Mwyaf, roedd angen i'r Trysorlys gymeradwyo'r taliad terfynol.

Costau'r refferendwm

Costau'r refferendwm

Cyfanswm ein gwariant ar gyfer Refferendwm yr UE oedd £129.090m.

£m 2015-16 2016-17 2017-18 Cyfanswm
Grantiau ymgyrchwyr arweiniol 0.000 1.2000 0.000 1.2000
Gweithgarwch y Comisiwn Etholiadol i godi ymwybyddiaeth y cyhoedd
(Dangosir credyd ar gyfer ymwybyddiaeth y cyhoedd yn 2017-18 am fod nodyn credyd wedi dod i law gan yr hysbysebwr.)
0.802 5.252 -0.029 6.025
Costau staffio a gweithredol y Comisiwn Etholiadol 0.287 1.463 0.223 1.973
Ffioedd a thaliadau Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol a Swyddogion Cyfrif 0.000 94.541 0.000 94.541
Costau'r Post Brenhinol 0.000 25.389 0.000 25.398
Cyfanswm 1.089 127.845 0.94 129.128

Nid yw'r Comisiwn Etholiadol wedi'i gofrestru ar gyfer TAW ac felly mae'r holl gostau a ddangosir yn cynnwys TAW lle y bo'n gymwys.

Mae rhagor o fanylion am ein gweithgarwch, ein perfformiad a'n defnydd o adnoddau ariannol (gan gynnwys datganiadau ariannol manwl) i'w gweld yn ein Hadroddiad Blynyddol, a gyhoeddir bob blwyddyn ar ein gwefan.

Costau ymgyrchoedd post ar ran yr ymgyrchwyr arweiniol dynodedig

Mae dyletswydd statudol arnom i benodi grwpiau ymgyrchu arweiniol dynodedig ar gyfer y naill ochr a'r llall o ymgyrch y refferendwm. Gallem ddynodi ymgeisydd ar gyfer un ochr o'r ddadl yn unig, neu beidio â dynodi ymgeisydd ar gyfer y naill ochr na'r llall, os na chawsom ymgeiswyr ar gyfer canlyniad neu os nad oeddem yn fodlon bod unrhyw rai o'r ymgeiswyr yn cynrychioli'r rhai sy'n cefnogi canlyniad penodol yn ddigonol. Gallai ymgyrchwyr cofrestredig wneud cais i fod yn grwpiau ymgyrchu arweiniol dynodedig.

Ar 13 Ebrill 2016, gwnaethom ddynodi:

  • The In Campaign Ltd (a elwir hefyd yn Britain Stronger in Europe) yn ymgyrchydd arweiniol i'r canlyniad ‘Aros’
  • Vote Leave Ltd yn ymgyrchydd arweiniol i'r canlyniad ‘Gadael’.

Mae gan grwpiau ymgyrchu arweiniol fuddiannau penodol yn ychwanegol at y rhai a roddir i ymgyrchwyr cofrestredig, gan gynnwys anfon anerchiad refferendwm at bob etholwr neu bob cartref yn ardal y refferendwm. Mae hyn yn hawl statudol o dan Adran 110(4) o PPERA.

O'r cyllid heb bleidlais a ddyrannwyd ar gyfer Refferendwm yr UE, y gwariant gwirioneddol mwyaf yr aethom iddo, heb gynnwys ffioedd a thaliadau Swyddogion Cyfrif Rhanbarthol a Swyddogion Cyfrif, oedd am gynnal ymgyrchoedd post ar ran yr ymgyrchwyr arweiniol dynodedig. Roedd hyn yn talu cost anfon deunyddiau ymgyrchu, nid cost llunio'r deunyddiau hynny, yr oedd yr ymgyrchwyr eu hunain yn gyfrifol am ei thalu.

Mae'r tabl isod yn dangos manylion y gost hon fesul grŵp ymgyrchu:

Ymgyrchydd arweiniol dynodedig Nifer y dosbarthiadau Cost (£m)
Vote Leave 44,936,142 12.942
Britain Stronger in Europe
(Britain Stronger in Europe was the campaign name for The In Campaign Ltd)
40,760,719 11.739

 

Costau'r Post Brenhinol

Gwnaethom ddefnyddio gwasanaethau Royal Mail Ltd fel darparwr gwasanaethau cyffredinol i gyflawni ymgyrchoedd post yr ymgyrchwyr arweiniol dynodedig. Cafwyd cyllid o'r Gronfa Gyfunol er mwyn i'r sefydliadau dynodedig Gadael ac Aros arfer eu hawl statudol i anfon anerchiad refferendwm i bob cartref neu at bob etholwr.

Aed i gostau oherwydd archwiliadau ar y diwrnod olaf a Thrwyddedau Ymateb Busnes Rhyngwladol hefyd. Cynhelir archwiliadau ar y diwrnod pleidleisio, pan fydd y Post Brenhinol yn archwilio eu swyddfeydd trefnu er mwyn dod o hyd i becynnau pleidleisio drwy'r post sydd wedi cael eu postio'n agos iawn at y diwrnod pleidleisio neu ar y diwrnod hwnnw. Mae'r archwiliadau'n sicrhau bod y pleidleisiau hynny'n cael eu dosbarthu i'r Swyddog Cyfrif perthnasol cyn diwedd y cyfnod pleidleisio, fel bod modd eu cynnwys wrth gyfrif. Roedd y costau yr aed iddynt mewn perthynas â'r Trwyddedau Ymateb Busnes Rhyngwladol yn galluogi etholwyr tramor i ddychwelyd eu pleidleisiau ar sail “talu ymlaen llaw”.

Cyfanswm y gost oedd £25.389m. Mae'r tabl isod yn dangos dadansoddiad manwl o'r gost hon:

Disgrifiad Cost (£m)
(mae'r holl gostau yn cynnwys TAW o 20%)
Campaign mailings 24.681
Administration fee 0.444
Final day sweeps 0.202
International Business Response Licence (overseas voters) 0.063
Total 25.389