Adroddiad Blynyddol a Chyfrifon 2021/22

Nododd etholiadau eleni 12 mis ers i mi ymuno â'r Comisiwn fel Cadeirydd a mynd allan yn ystod fy wythnos gyntaf i ymweld â gorsafoedd pleidleisio a gweld â'm llygaid fy hun y gwaith caled y mae pawb yn y gymuned etholiadol yn ei wneud i ddarparu etholiadau ledled y DU. Gwelais yr ymdrechion enfawr a wnaed i ddarparu etholiadau mewn modd diogel o ran COVID-19 y llynedd, a dysgais fwy am waith y Comisiwn a’r bobl rydym yn gweithio gyda nhw ac yn eu cynorthwyo.

Ers yr wythnos gyntaf honno, rwyf wedi parhau i fynd allan a chwrdd ag aelodau o'r gymuned etholiadol. Rwyf wedi clywed gan gadeiryddion a thrysoryddion pleidiau, aelodau o lywodraethau a seneddau'r DU, Swyddogion Canlyniadau a gweinyddwyr etholiadau a llawer o bobl eraill sy'n helpu i sicrhau bod ein prosesau democrataidd yn gweithio'n dda.

Mae tri pheth allweddol y mae pobl am eu gweld gan y Comisiwn wedi dod i'r amlwg yn y trafodaethau hyn: perfformiad uchel, cydweithredu ac annibyniaeth. Rydym wedi llwyddo i gynnwys y meysydd hyn yn ein cynllun corfforaethol pum mlynedd newydd, gan sicrhau y bydd ein gwaith dros y pum mlynedd nesaf yn diwallu anghenion pawb a gaiff eu cefnogi gennym.

Mae perfformiad uchel yn hanfodol wrth gwrs os ydym am barhau i ennyn ymddiriedaeth a hyder. Rydym wedi datblygu targedau heriol a chasgliad uchelgeisiol o ddangosyddion perfformiad, nid yn unig i sicrhau bod y Comisiwn yn cyflawni i safon uchel, ond bod y system ehangach yn diwallu anghenion pleidleiswyr a phawb arall sy'n gysylltiedig ag etholiadau. Byddwn yn mesur boddhad y cyhoedd â phrosesau pleidleisio a chofrestru pleidleiswyr, amseroldeb ein gwaith gorfodi a'r canllawiau a ddarperir, yn ogystal â chanfyddiadau'r cyhoedd o dwyll a chamddefnydd.

I gyflawni ein targedau, mae angen i ni weithio'n agos gyda sefydliadau eraill, gan gynnwys awdurdodau lleol, yr heddlu, pleidiau ac ymgyrchwyr. Mae gennym raglen gymorth ar gyfer gweinyddwyr etholiadau ac awdurdodau lleol i'w helpu i ddarparu gwasanaethau etholiadol lleol effeithiol, cadarn a chyson. Hefyd, mae gennym strategaeth cymorth newydd ar gyfer ein cymuned a reoleiddir er mwyn helpu pleidiau ac ymgyrchwyr i gydymffurfio â chyfraith etholiadol, a sicrhau bod tryloywder i bleidleiswyr o ran yr arian a roddir i'r grwpiau hyn ac a gaiff ei wario ganddynt.

Yn ôl yr arfer, mae annibyniaeth y Comisiwn yn sail i'r gwaith hwn. Mae'n hanfodol ein bod yn parhau i fod yn annibynnol ac yn rhydd i wneud penderfyniadau diduedd, yn seiliedig ar dystiolaeth. Byddwn yn ystyried yn ofalus oblygiadau Datganiad Polisi a Strategaeth Llywodraeth y DU, y bwriedir ei gyhoeddi'n ddiweddarach eleni, ac yn rhannu ein barn drwy'r ymgynghoriad sydd wedi'i drefnu.

Bydd perfformiad, cydweithredu ac annibyniaeth yn arbennig o bwysig wrth i'r Comisiwn roi Deddf Etholiadau Llywodraeth y DU ar waith ynghyd ag agendâu etholiadol Cymru a'r Alban dros y blynyddoedd nesaf. Ochr yn ochr â'r gymuned etholiadol, byddwn yn gweithio i roi newidiadau sylweddol ar waith i bleidleiswyr, gweinyddwyr ac ymgyrchwyr. Byddwn yn parhau i roi cyngor ar amserlenni, adnoddau ac effaith er mwyn sicrhau y gellir rhoi'r newidiadau ar waith yn ôl y bwriad.

Bydd angen tîm cadarn a medrus i gyflawni'r cynllun corfforaethol a rhoi'r Ddeddf Etholiadau ar waith. Rwyf wedi cael y pleser o groesawu Shaun McNally CBE i'r Comisiwn fel ein Prif Weithredwr newydd, sydd, ar y cyd â'n Huwch-dîm Arwain, eisoes yn gwneud cynnydd ardderchog ar y gwaith hwn. Hoffwn hefyd achub ar y cyfle hwn i dalu teyrnged i Bob Posner, ein Prif Weithredwr sy'n ymddeol, sydd wedi bod yn arweinydd pwyllog, cefnogol a hawdd mynd ato dros sawl blwyddyn o wasanaeth i'r Comisiwn.

John Pullinger CB, Cadeirydd

Ar ôl ymuno â'r Comisiwn yn ddiweddar fel Prif Weithredwr, rwyf wedi bod yn falch o weld y gwaith ardderchog y mae'r Comisiwn wedi'i wneud i hyrwyddo hyder y cyhoedd yn y broses ddemocrataidd a sicrhau ei huniondeb. Mae'r adroddiad blynyddol hwn yn nodi cynnydd y sefydliad yn erbyn ei bedwar amcan strategol yn fanwl, ond mae'n werth tynnu sylw at sawl cyflawniad.

Ym mis Mai 2021, cafodd cyfres arbennig o gymhleth o etholiadau ei chynnal ledled Prydain Fawr, gan gynnwys etholiadau i Senedd Cymru, Senedd yr Alban a Chynulliad Llundain, gan fod rhai etholiadau wedi'u gohirio o fis Mai 2020. Arweiniodd her ychwanegol pandemig y coronafeirws at ansicrwydd a newidiadau i bleidleiswyr, ymgyrchwyr a gweinyddwyr y bu'n rhaid iddynt ddilyn canllawiau iechyd y cyhoedd wrth gymryd rhan.

Bu cydweithwyr yn y Comisiwn yn gweithio gyda chyrff iechyd y cyhoedd a'r gymuned etholiadol i gefnogi pawb a oedd yn gysylltiedig â'r etholiadau, gan roi arweiniad manwl i ymgyrchwyr a gweinyddwyr a chynnal ymgyrchoedd codi ymwybyddiaeth y cyhoedd i helpu pleidleiswyr i ddeall eu hopsiynau pleidleisio.

Roeddwn yn falch o weld bod dros filiwn o bobl wedi cofrestru i bleidleisio yn ystod cyfnod ymgyrch cofrestru pleidleiswyr y Comisiwn, ‘Oes 5 'da ti?’, a chanfu ein hymchwil nad oedd gostyngiad yn y nifer a bleidleisiodd, er gwaethaf y pandemig. Gwnaeth newidiadau a roddwyd ar waith gan lywodraethau'r DU, y Comisiwn a gweinyddwyr etholiadau helpu i gefnogi pleidleiswyr ac ymgyrchwyr a rhoi tawelwch meddwl iddynt. Roedd pobl yn hyderus y gallent bleidleisio yn ddiogel yn yr etholiadau, llwyddodd y mwyafrif helaeth i bleidleisio gan ddefnyddio'r dull a ffefrir ganddynt ac, ar y cyfan, roedd ymgeiswyr ac ymgyrchwyr yn gallu cyflwyno eu hachos i bleidleiswyr wyneb yn wyneb, ar-lein ac mewn deunyddiau argraffedig.

Ychydig cyn yr etholiadau, canfu ymchwil y Comisiwn fod hyder y cyhoedd yn y broses o gynnal etholiadau wedi cyrraedd y lefel uchaf ers 10 mlynedd. Dywedodd 80 y cant o ymatebwyr eu bod yn hyderus bod etholiadau yn y DU yn cael eu cynnal yn dda, ac roedd 86% yn fodlon ar y broses bleidleisio a chofrestru i bleidleisio. Mae hyn yn ganlyniad gwych ac yn rhywbeth y mae'n rhaid i ni barhau i adeiladu arno.

Yn ogystal â goruchwylio etholiadau, mae'r Comisiwn hefyd yn gyfrifol am oruchwylio cydymffurfiaeth â hyrwyddo dealltwriaeth dda o'r rheolau ymhlith y gymuned a reoleiddir. Y llynedd, cynhaliodd cydweithwyr ymchwil i aelodau ein cymuned a reoleiddir er mwyn deall yr heriau a wynebir ganddynt, a'r math o gymorth a chefnogaeth maent am eu cael gennym yn y dyfodol. Hoffem weithio gydag ymgyrchwyr er mwyn darparu cymorth a gweithgarwch ymgysylltu mwy rhagweithiol, gan eu helpu i fynd i'r afael ag unrhyw faterion cydymffurfio posibl. Rydym wedi creu tîm newydd ar gyfer datblygu a phrofi detholiad o adnoddau cymorth newydd, a'u rhoi ar waith.

Cysylltodd y tîm ag amrywiaeth eang o sefydliadau ac unigolion o bob rhan o'r gymuned a reoleiddir, gan gynnwys pleidiau gwleidyddol bach a mawr, ymgyrchwyr nad ydynt yn bleidiau, a chynrychiolwyr etholedig. Clywsom yn ôl gan bron 350 o bobl o bob cwr o'r DU sydd wedi rhoi gwybodaeth i ni a fydd yn ein helpu i gynllunio strategaeth cymorth rheoleiddiol yn unol â'u hanghenion. Bydd hyn yn helpu i sicrhau ein bod yn parhau i fwynhau lefelau uchel o gydymffurfiaeth, sy'n cefnogi hyder pleidleiswyr yn ein system etholiadol ymhellach.

Rhywbeth arall y mae'r Comisiwn wedi bod yn canolbwyntio arno dros y flwyddyn ddiwethaf yw Deddf Etholiadau Llywodraeth y DU, sef y darn mwyaf sylweddol o ddeddfwriaeth etholiadol ers bron 20 mlynedd. Treuliodd y Comisiwn gyfran helaeth o'r flwyddyn ddiwethaf yn rhoi cyngor annibynnol a seiliedig ar dystiolaeth i seneddwyr er mwyn eu helpu i ystyried mesurau'r Bil.

Mae'r Ddeddf Etholiadau bellach wedi cael Cydsyniad Brenhinol ac mae'n dod â chryn newidiadau i'r rhai sy'n darparu etholiadau yn y DU a'r rhai sy'n cymryd rhan ac yn ymgyrchu ynddynt. Rydym ni a'n partneriaid nawr yn troi at roi'r ddeddf ar waith, a sicrhau bod gan bawb sy'n gysylltiedig â'n prosesau democrataidd amser i ddeall a pharatoi ar gyfer y mesurau newydd. Mae gwaith ar hyn eisoes wedi dechrau a bydd yn flaenoriaeth bwysig dros y blynyddoedd i ddod. Mae cynlluniau ar y gweill ar gyfer ymgyrch codi ymwybyddiaeth y cyhoedd er mwyn cefnogi gofynion newydd o ran manylion adnabod pleidleiswyr, ac mae ein timau yn ystyried yn ofalus sut y gallwn adlewyrchu'r ddeddfwriaeth newydd yn ein canllawiau.

Yn olaf, yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, gwnaed newidiadau pwysig i drefniadau ariannu ac atebolrwydd y Comisiwn. Mae Senedd Cymru a Senedd yr Alban bellach yn ariannu costau uniongyrchol darparu swyddogaethau'r Comisiwn. Mae'r trefniadau hyn wedi bod ar waith am flwyddyn gyfan bellach, gan arwain at fwy o atebolrwydd a thryloywder i'r Comisiwn. Byddwch yn sylwi bod y trefniadau hyn yn cael eu hadlewyrchu drwy gydol y ddogfen hon, yng nghyfrifon y Comisiwn ac yn nwy adran ddatganoledig yr adroddiad.

Mae gwaith y flwyddyn ddiwethaf yn ein rhoi mewn sefyllfa gref ar gyfer y flwyddyn sydd i ddod. Mae gennym Gynllun Corfforaethol newydd, sy'n gosod amcanion uchelgeisiol ar gyfer y pum mlynedd nesaf. Bydd yn ysgogi ein gwaith gyda'r gymuned etholiadol ehangach, gyda phleidleiswyr, ymgyrchwyr, gweinyddwyr, partneriaid a llywodraethau'r DU, er mwyn atgyfnerthu ymddiriedaeth bellach yn y system etholiadol. Bydd hefyd yn ysgogi cydweithrediad a gwelliant y fewn y Comisiwn. Er mwyn cefnogi ein rhanddeiliaid, mae angen cymorth y staff arnom. Byddwn yn adnewyddu'r cyfleoedd dysgu a datblygu a gynigir gennym ac yn buddsoddi mewn technoleg er mwyn sicrhau bod gan bawb y sgiliau, yr adnoddau a'r cymorth sydd eu hangen arnynt i gyflawni.

Bydd arloesi mewnol yn ein galluogi i ddilyn arloesi allanol. Gyda deddfwriaeth etholiadol newydd gan Lywodraeth y DU ac agendâu diwygio uchelgeisiol gan Gymru a'r Alban, mae cryn newid ar y gorwel. Rydym mewn sefyllfa dda i gefnogi'r gymuned etholiadol drwy'r newidiadau hyn, a chyflwyno achos dros unrhyw ddiwygiadau pellach y gallai fod eu hangen ar ein system er mwyn sicrhau y gall pleidleiswyr ac ymgyrchwyr barhau i gymryd rhan gyda hyder.

Shaun McNally CBE, Prif Weithredwr a Swyddog Cyfrifyddu