Adroddiad Blynyddol a Chyfrifon 2022/23

Bu'n flwyddyn brysur iawn i'r Comisiwn Etholiadol yn ei waith i gefnogi rhanddeiliaid ym mhob rhan o'r DU. Hoffwn ddiolch i bob aelod o staff y Comisiwn am ei ymroddiad, ei broffesiynoldeb a'i arbenigedd wrth roi cyngor ac arweiniad annibynnol ac arbenigol i bleidleiswyr, gweinyddwyr a'r gymuned a reoleiddir.

Un ffocws penodol y flwyddyn hon fu paratoi ar gyfer roi Deddf Etholiadau'r DU ar waith, ochr yn ochr â'r agendâu etholiadol penodol yng Nghymru, Gogledd Iwerddon a'r Alban. Mae'r Comisiwn yn gweithio'n hyblyg fel uned gydlynol ar draws y ddaearyddiaeth, yr heriau a'r cyfleoedd hyn.

Rydym yn ymrwymedig i roi'r pleidleisiwr yn gyntaf. Gwyddom fod ymwybyddiaeth y cyhoedd o'r system etholiadol yn hollbwysig er mwyn annog pleidleiswyr i gymryd rhan ac ennyn eu hyder. Rydym wedi buddsoddi er mwyn sicrhau y gall pobl ddeall yr hyn y mae'r newidiadau yn ei olygu iddyn nhw, a sut i gymryd rhan mewn etholiadau. Yn fwy cyffredinol, rydym wedi ceisio cefnogi pleidleiswyr sydd newydd gael yr etholfraint a phleidleiswyr ifanc i gymryd rhan yn y broses ddemocrataidd.

Ochr yn ochr â'r gwaith hwn, rydym wedi cefnogi gweinyddwyr etholiadol, sy'n gyfrifol am roi'r newidiadau ar waith ar lawr gwlad. Bwriedir i'r canllawiau eu helpu i gyflawni eu cyfrifoldebau, yn erbyn y cefndir heriol o adnoddau cyfyngedig a chymhlethdod cyfreithiol. Mae eu gwaith a'u hymrwymiad wedi bod yn hollbwysig i sicrhau bod y newidiadau wedi'u rhoi ar waith yn dda. Mae'r rheini yn Lloegr a Gogledd Iwerddon sydd ag etholiadau ym mis Mai 2023 wedi bod yn arbennig o brysur, ond mae gweinyddwyr yng Nghymru a'r Alban hefyd wedi bod yn paratoi ar gyfer mesurau newydd mewn etholiadau yn y dyfodol.

Bu newidiadau hefyd i ymgyrchwyr ymgyfarwyddo â nhw. Rydym yn parhau i fuddsoddi yn y cymorth a'r cyngor rheoleiddio sydd ar gael i helpu pleidiau ac ymgyrchwyr i ddeall eu rhwymedigaethau cyfreithiol a'u bodloni, ac i sicrhau cydymffurfiaeth. Rwy'n falch iawn o weld lefel yr ymgysylltu gan bleidiau, ac ansawdd yr ymgysylltu hwnnw.

Rwyf wedi mwynhau'r cyfle i gyfarfod ag amrywiaeth eang o randdeiliaid a'r rheini sy'n ymwneud â systemau democrataidd a gwleidyddol ledled y DU. Yn ystod y flwyddyn, teithiodd Bwrdd y Comisiwn i Belfast a Chorley i gyfarfod â sefydliadau lleol, grwpiau ieuenctid, ymgeiswyr, cynghorwyr a gweinyddwyr. Mae ymweliadau tebyg eraill wedi'u cynllunio ar gyfer y flwyddyn i ddod, er mwyn ein helpu i glywed yn uniongyrchol gan randdeiliaid. Roeddem yn falch bod Mr Llefarydd wedi ymuno â ni yn ei etholaeth gartref i drafod ein hymgysylltiad adeiladol â Phwyllgor Mr Llefarydd, yr ydym yn atebol i Senedd y DU drwyddo.

Mae clywed amrywiaeth o leisiau a safbwyntiau yn hollbwysig i ddeall sut y gall y Comisiwn barhau i wella a bodloni gofynion yn y dyfodol. Mae'n mynd law yn llaw ag ymchwil barhaus ar foderneiddio etholiadau, a gyda'i gilydd, byddant yn ategu argymhellion i lywodraethau'r DU ynglŷn â sut y gall y system etholiadol barhau i gefnogi pobl i gymryd rhan yn y broses ddemocrataidd.

Ym mis Hydref, cyhoeddodd Pwyllgor Gweinyddiaeth Gyhoeddus a Materion Cyfansoddiadol Senedd y DU ei adroddiad ar ein gwaith. Gwnaethom groesawu ei ganfyddiadau ar yr angen brys i gydgrynhoi, diweddaru a gwella cyfraith etholiadol. Nododd yr adroddiad hefyd argymhellion i sicrhau bod y Comisiwn yn parhau i allu ymateb i'r heriau a wynebir gan y system etholiadol, a chydnabu fod annibyniaeth weithredol yn agwedd sylfaenol arni. 
Wrth ymateb i ymgynghoriad Llywodraeth y DU ar ei Strategaeth a'i Ddatganiad Polisi arfaethedig ar gyfer y Comisiwn Etholiadol, gwnaethom rannu ein barn bod datganiad o'r fath – y gall y llywodraeth lywio ein gwaith drwyddo – yn anghyson â'n rôl. Nododd Pwyllgor y Llefarydd a'r Pwyllgor Ffyniant Bro, Tai a Chymunedau bwysigrwydd cynnal annibyniaeth y Comisiwn a’r risgiau y mae datganiad o'r fath yn eu peri. Rydym yn aros am gam nesaf y broses hon, ond erys y Bwrdd yn gwbl ymrwymedig i wneud penderfyniadau annibynnol, gan weithredu yn unol ag anghenion a buddiannau'r gymuned etholiadol gyfan, gan gynnwys pleidleiswyr.

Yn olaf, hoffwn gydnabod ein bod eleni wedi bod yn ymateb i ymosodiad seiber gan weithredwr gelyniaethus. Mae hyn wedi bod yn her sylweddol ac mae gwersi pwysig sydd wedi’u dysgu wedi’u cymryd ymlaen. Rwy’n ymddiheuro i bawb y mae eu data personol wedi cael ei beryglu, gan gynnwys staff y Comisiwn.

Mae’r Comisiwn yn rhoi annibyniaeth a didueddrwydd wrth galon ei holl waith, a bydd y ffocws hwnnw'n parhau yn ein holl waith yn y flwyddyn i ddod.

John Pullinger CB
Cadeirydd

Mae'r Comisiwn, yn gywir ddigon, wedi gosod amcanion uchelgeisiol i'w hun yn ei Gynllun Corfforaethol, ac mae wedi bod yn gweithio'n gyflym i gyflawni'r nodau hynny.

Mae ein timau yng Nghymru, Lloegr, Yr Alban a Gogledd Iwerddon wedi gweithio’n ddygn i ddarparu gwasanaethau effeithlon ac o ansawdd uchel i bawb rydym yn eu cefnogi.

Neilltuwyd cryn ymdrech ac arbenigedd i sicrhau y gellid cynnal etholiadau Mai 2023 mewn ffordd a oedd yn cynnal hyder pleidleiswyr. Roedd hyn yn her benodol y flwyddyn hon, wrth i newidiadau newydd a gyflwynwyd gan y Ddeddf Etholiadau ychwanegu at system a oedd eisoes yn gymhleth.

Ymgyrch y Comisiwn i godi ymwybyddiaeth o'r gofyniad newydd i ddangos ID pleidleisiwr oedd yr enghraifft fwyaf amlwg i'r cyhoedd o'r gwaith a wnaeth i sicrhau y gallai pawb gymryd rhan; roedd hon yn ymgyrch gwbl integredig a oedd yn cyfuno hysbysebion y talwyd amdanynt a gwaith partneriaeth â gwybodaeth i bleidleiswyr, y wasg a chyfryngau cymdeithasol. 
Ond nid ID pleidleisiwr yw'r unig newid sy'n deillio o'r Ddeddf Etholiadau. Drwy'r flwyddyn, cynhaliodd y Comisiwn hefyd ymgynghoriadau ar Gof Ymarfer ar gyfer ymgyrchwyr nad ydynt yn bleidiau, cyflwyno argraffnodau digidol, a mesurau hygyrchedd newydd mewn gorsafoedd pleidleisio. Drwy ymgysylltu â phleidiau, ymgyrchwyr, gweinyddwyr etholiadol a phartneriaid, bu modd i ni wella defnyddioldeb ein canllawiau a gwella ein sylfaen dystiolaeth am y ffordd y caiff y gyfraith ei chymhwyso yn ymarferol.

Rydym yn parhau i fuddsoddi a chanolbwyntio ar y ffordd orau y gallwn gefnogi ein cymuned a reoleiddir er mwyn deall y gyfraith a chydymffurfio â hi. Mae'r cyfreithiau sy'n ymwneud â chyllid gwleidyddol yn chwarae rhan fawr wrth ddarparu tryloywder a chynnal hyder pleidleiswyr yn nhegwch y system. Mae ein cronfa ddata yn rhoi gwybodaeth am werth mwy na £1bn o roddion a gofnodwyd gan bleidiau ac ymgyrchwyr ers i'r Comisiwn gael ei sefydlu yn 2000. Mae hon yn garreg filltir nodedig, ac mae'n dangos lefel y wybodaeth rydym yn ei darparu i bawb ei gweld. Byddwn yn parhau i nodi meysydd lle y gellid diwygio system cyllid gwleidyddol y DU er mwyn ennyn mwy o hyder yn y system.

Rydym hefyd yn ymrwymedig i gefnogi a hyrwyddo llais pleidleiswyr ifanc a darpar bleidleiswyr. Ym mis Ionawr, ymrwymodd mwy na 220 o ysgolion ledled y DU i gymryd rhan yn Wythnos Croeso i Dy Bleidlais. Mae'r wythnos hon yn ganolbwynt i'n gwaith dysgu, sydd â'r nod o hyrwyddo mwy o gysondeb mewn addysg llythrennedd gwleidyddol, a chynyddu gwybodaeth a dealltwriaeth wleidyddol ymhlith pobl ifanc. Mae hwn yn faes gwaith pwysig ac sy'n tyfu, ac mae wedi bod yn wych ei weld yn mynd o nerth i nerth.

O fewn y Comisiwn rydym yn parhau i wneud newidiadau cadarnhaol. Mewn ymateb i ymosodiad seiber ar y sefydliad, gwnaed gwelliannau sylweddol i seilwaith digidol y sefydliad, sy'n cydnabod y risgiau posibl gan ymosodiadau seiber, ac yn helpu i amddiffyn ein systemau rhag digwyddiadau o'r fath yn y dyfodol. Mae gwaith yn parhau i gyflwyno system newydd yn lle'r system ar-lein gyfredol ar gyfer cofrestru pleidiau gwleidyddol a chofnodi gwybodaeth ariannol, a gresynwn na chafodd y prosiect ei gwblhau yn ystod y flwyddyn ariannol hon fel y byddem wedi gobeithio.

Rydym wedi datblygu Strategaeth Pobl newydd ar gyfer 2022-25, sy'n nodi ein gwelliannau arfaethedig i wella systemau adnoddau dynol, dysgu a datblygiad, recriwtio, a rheoli perfformiad. Lansiwyd prosiect datblygu newydd y flwyddyn hon hefyd, sydd â'r nod o gryfhau sgiliau arwain personol ein pobl a gwella a chryfhau diwylliant cyffredinol y Comisiwn. 
Braf oedd gweld y newidiadau cadarnhaol hyn dros y flwyddyn ddiwethaf. Mae'r tîm gweithredol a minnau yn parhau i fod yn ymrwymedig i sicrhau bod y Comisiwn yn y sefyllfa orau posibl i wella ein perfformiad i'r eithaf a chefnogi ein pobl a'n rhanddeiliaid. 

Shaun McNally CBE
Y Prif Weithredwr  

Rydym yn parhau i ddangos ein hannibyniaeth a'n huniondeb drwy wneud penderfyniadau ar sail y dystiolaeth a bod yn dryloyw ynghylch y rhesymau dros wneud y penderfyniadau hynny, gan seilio ein safbwyntiau polisi a'n hargymhellion ar ddadansoddiad o'r dystiolaeth; cyfleu ein gwaith a'n barn yn effeithiol; darparu gwasanaethau ymatebol i'r rhai rydym yn eu cefnogi; a chynnal trefniadau llywodraethu effeithiol.

Rydym yn rhoi arferion gwaith diwygiedig ar waith er mwyn adlewyrchu newidiadau ehangach yn ein hamgylchedd gwaith a'n diwylliant; denu, cadw a datblygu'r bobl sydd eu hangen arnom; cynnal a gwella safonau rheoli uchel, gyda phwyslais ar ddatblygu ein pobl; ac ymgorffori cydraddoldeb, amrywiaeth a chynhwysiant ymhellach ym mhob agwedd ar ein gwaith.

Rydym yn caffael technoleg sy'n cynnig gwerth am arian ac yn gwella'r gwasanaethau a ddarperir, ac yn ei rhoi ar waith, fel y bo'n briodol; yn cynnal strategaeth ariannol ddarbodus gadarn; yn parhau i ddatblygu technegau i ddysgu o brofiad, ceisio gwelliant parhaus a dod yn fwy effeithlon ac effeithiol; ac yn datblygu strategaeth amgylcheddol gorfforaethol sy'n bodloni gofynion deddfwriaethol a gofynion polisi.